Prestigious Publications

Surowaniec Józef, Dyskomfort psychiczny jąkających się dzieci w wieku szkolnym i w wieku młodzieżowym, [in:] L. Kaczmarek, B. Adamczyk (ed.), Jąkanie, Lublin 1987, 54-55.

The paper shows that young stutterers are lacking in their ability to keep a proper balance between work and relaxation. As a consequence they wxhibit symptoms of lingering tiredness which occurred in connection with the increase of stuttering.

Surowaniec Józef, Technika komputerowa w zapobieganiu trudnościom w nauce czytania i pisania, Logopedia 18(1991), 119-135

COMPUTER TECHNOLOGY IN PREVENTION OF RISE DIFFICULTIES IN LEARNING OF THE READING AND WRITING
Summary

   Computer being the universal tool of activating and improving the integrasting functions of complex mental activities, also create posibilities to enrich and broaden the scope of effect which didactic, prophylactic and therapeutic measures can have on pre-school children.
   Observed is the stimulating influence which the computer has on children. Upon contact with computer the children are more willing to start learning reading and writing. It seems the computer favours individualization processes which are so needed among kids due to inborn differences. If such is the case, we can give up teaching reading and writing in groups and accomodate our approach to child development and capability.
   Early contact with computer means in practice earlier need for reading and writting knowledge and thus allow for well in time revealing of under developed psychomotoric function and for corrective stimulations, thus creating new preventive measures which can alert about oncoming reading and writing problems. The measures we are talking about can be applied starting with third year of life.

Surowaniec Józef, Tezauryzacja polskiej terminologii logopedycznej, Logopedia 20(1993), 155-162.

Thesaurization of basic logopedic terminology was done to support a computerized system assiosting diagnosis and therapy of speech and language disorders – LOGOPED. It resulted in three pioneer books of a informatic-research nature: A Dictionery of Logopedic Terms, A Handbook Dictionery of Logopedics, A Dictionery of Logopedic Key Words.
Thesaurization included also equivalent descriptors in English, French, German, Russian and Latin, as well as some Greek terms.

Surowaniec Józef , Computerized Therapeutic Programs for Children with Communication Disorders, [in:] Abstracts. 4th International Congress of Neurolinguistics 14-17 September 1994, Cracow, Poland.

The Following computer programs developed by the Sopot firm Young Digital Poland will be presented:
– LOGO-games: a set of games to train language of children;
– SFONEM: a program aimed at evaluation of the phonemic hearing;
– SonoLAB: a system of edition and analysis of acoustic signals;
– Echocorector: a program aimed at therapy of stummering persons.
In addition some program developed at the College of Education in Kraków will be presen- ted. The programs form a diagnostic and therapeutic system named LOGOPED. One of its packets called LogoTerap (concerned with language therapy) will be discussed in some detail. It consists of the following programs:
(1) Hood to stimulate the orientation in space,
(2) MetDS-I and MetDS-II and designed to help the dyslectic and children,
(3) ALFABET facilitating the recognition and reconstruction of letters (assists in the early of reading and writing).

   The object of logopaedics is still being discussed. All the arising ideas seem to focus on three statements cllaiming the logopaedics to be: pedagogic science, medical science and self-dependent science. Polish Ministry of Education (1967) qualified logopaedics as a marginal subject of the pedagogic university studies.
   An overview of the ideas and the events leads to the conclusion that during the years 1900-1995 (the period of 95 years) logopaedics in Poland has developed as a branch of pedagogic science.
   The opinions that tend to identify logopaedics with the applied linguistics and, furthermore, separate it as a self-dependent branch are not based on any methodological and thheoretical reasons. Therofore, they should be thoroughly analysed and consideret by educators.

Surowaniec Józef, Dekada informatyczna w rozwoju polskiej logopedii (1986-1996), Logopedia 23(1996), 183-189.

Informatyzacja w logopedii dokonywała się w minionym dziesięcioleciu. W procesie tym przeplatały się trzy wątki: fascynacji techniką komputerową jak i obawy z tytułu zagrożeń dla jej użytkowników, „zdobywanie” odpowiedniego wyposażenia komputerowego oraz kompletowanie odpowiedniego zestawu programów użytkowych. To co było w sferze marzeń przed dziesięciu laty – ziściło się. Z informacji napływających z terenu całego kraju wynika, że komputery zadomowiły się już w poradniach logopedycznych, i że logopedzi posługują się nimi w codziennej praktyce. A do grona skomputeryzowanych wciąż dołączają nowi logopedzi, którzy doskonalą w ten sposób swój warsztat pracy. Wielu z nich na co dzień posługuje się już pocztą elektroniczną i korzysta z połączeń sieciowych. Na użytek logopedii powstaje komputerowy system wspomagania diagnostyki i terapii logopedycznej pn. Logoped.

A DECADE OF COMPUTERIZATION IN THE DEVELOPMENT OF POLISH LOGOPEDICS (1986-1996)
Summary

A computerization of logopedics has taken palce in the past decade. In this process three tendencies have been present: a fascination with computer technology as well as concerns with the threats posed to its users, "obtaining" the appropriate hard and software. What seemed inconceivable decades ago has become the reality. Throughout reports received from thewhole country it can be stated that computers are already present in logopedic clinics, and that logopedists utilize them in their daily practices. Moreover, new logopedists are constantly joining their computerized colleagues in improving their work in this way. Many of them utilize e-mail daily and are connected in computer networks. A special program is being developed to aid logopedic diagnostics and therapy entitled Logoped.

Surowaniec J., Banaś K., Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej – wersja komputerowa (1996), Logopedia 24(1997), 39-40.

LOGOPEDIC DICTIONARY OF DIAGNOSTIG TERMINOLOGY, COMPUTERIZED VERSION (1996)
Summary

The Dictionary is an electronic book and constitutes an inseparable part the LOGOPED software. The title of this computerized Dictionary is related to the book title because it contains the book's range of terminology.

Surowaniec Józef, Logopedia a dyscypliny pograniczne, [w:] I. Nowakowska-Kempna (red.), Logopedia jako nauka interdyscyplinarna – teoretyczna i stosowana, Uniwersytet Śląski, Podyplomowe Studium Logopedii i Glottodydaktyki z Terapią Pedagogiczną, 1998, Katowice, s. 27-34.

W polskiej myśli logopedycznej dojrzewa koncepcja dyscypliny logopedycznej jako samodzielnej nauki pedagogicznej. Logopedię definiuję jako samodzielną naukę pedagogiczną o zaburzeniach mowy, sposobach zapobiegania ich powstawaniu i metodach postępowania korekcyjnego. Interdyscyplinarny charakter logopedii polega na integrowaniu elementów nauk pogranicznych. Do nauk pomocniczych logopedii zalicza się: nauki o języku, nauki behawioralne i nauki biomedyczne.

In Polish logopedics speech therapy starts to be perceived as an independent pedagogic discipline. Logopedics as an independent pedagogic discipline concernet with speech disorders, their prevention and correction methods. Interdyscyplinary character of logopedics is based on integrating elements of related disciplines such as: linguistics, behavioural and biomedical science.

Surowaniec Józef, Theoretical Foundations of Logopedic Terminology [in:] Ph. Dejonckere, H.F.M. Peters (eds.) Communication and its Disorders: a Science in Progress. Proceedings 24th Congress International Association of Logopedics and Phoniatrics, Amsterdam, August 23-27, 1998, Volume II, Nijmegen University Press, Amsterdam, s. 990-991.

   A successful development of a computerised system to assist logopedic diagnostics andtherapy cannot proceed without introducing some degree of order into the burgeoning logopedic terminology.
   My own efforts in this field have led to indexation and, to some extent, ordering of basic vocabulary of this discipline in Słownik terminów logopedycznych [A Dictionary of Logopedic Terminology] (1992), Podręczny słownik logopedyczny [A Concise Logopedic Dictionary] (1993), Słownik słów kluczowych w logopedii [A Dictionary of Key Words in Logopedy] (1993), Logopedyczny minisłownik terminów związanych z autyzmem [A Logopedic Mini-Dictionary of Autistic Terminology] (1994), Logopedyczno-pedagogiczny system terminologiczny [A Logopedic-Pedagogical System of Terminology] (1995), Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej [A Logopedic Dictionary of Diagnostic Terminology] (1996), also: Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej – wersja komputerowa [A Logopedic Dictionary of Diagnostic Terminology a Computerised Version] (1996), a monograph of Logopedijos terminijos teoriniai pagrindai [Theoretical Foundations of Logopedic Terminology] (1997) and Logopedijos tezauro sudarymo metodologiniai pagrindai [Methodological Fundamentals of Logopedic Thesaurus Completion] (1999), Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej, Wydanie drugie poszerzone [A Logopedic Dictionary of Diagnostic Terminology, II ed.] (1999).
   Compiling a logopedic thesaurus, which involves tackling the issue of term standardisation, has revealed the heterogeneity of vocabulary resources of that discipline. Logopedic terms have diverse historical origin, represent terminological micro-systems of various trends and schools in medicine and linguistics and possess diverse semantic status (e.g. proper names, elements of nomenclature, theoretical and empirical terms, basic (key) and secondary terms, terms that are specific to a given discipline and loan terms from neighbouring or ancillary disciplines, terms with very precise denotation and quasi-names whose semantic value is hard to gauge and terms alienated from their habitual conceptual context). In these circumstances, an analysis of any given set has to include a semantic interpretation of its history on the grounds of an appropriately chosen theory or a one-off mindset, adopted just for the course of analysis.
   There is an urgent need to revise and order the Polish logopedic terminology as it comprises terms from neurology, linguistics, psychology, education and other scientific fields. I have already made some attempts to do it in my previous books:
   A Dictionary of Logopedic Terminology – the first indexing and processing of logopedic terminology and nomenclature related to diagnosing (1680 head words).
   A Concise Logopedic Dictionary – the dictionary includes 2,987 head words and indexes of their English (1,118), French (780), German (745), Russian (842) and Latin (832) counterparts.
   A Dictionary of Key Words in Logopedy – an attempt at ordering the terminological system, or the key term collection related to logopedy. Indexed key words of the dictionary (3,200 head words) are those lexical units which are important and typical for the logopedic science; they constitute the basic field information.
   A Logopedic Mini-Dictionary of Autistic Terminology – a preliminary indexation of logopedic terms related to autism.
   A Logopedic Dictionary of Diagnostic Terminology – the collection of terms included in the dictionary (3,433 head words) was selected based on the logopedic practice and is mainly related to logopedic diagnostics.
   A Logopedic Dictionary of Diagnostic Terminology – Computerised Version (co-authored by K. Banaś). This dictionary is an electronic file and constitutes an inseparable part of the LOGOPED software. The title of this computerised dictionary is related to the book title because it comprises the book's scope of terminology.
   Theoretical Foundations of Logopedic Terminology, a monograph.
The following aspects should be taken into account while discussing terminological problems.
   Each lexical item contains a complex referent description, which depends on a number of factors and takes into account the language system, the conceptual apparatus, the language user and the exigencies of the text. Hence, it is useful to distinguish four aspects of terminology: systemic, semantic, pragmatic and textual.
   A terminological system can be assessed from the viewpoint of contents, its logical structure, and the shape of its linguistic components. It is by no means easy to answer the question what are the criteria against which the normalised terminology should be evaluated. Specific remedial recommendations should take into account a peculiar nature of the discipline. If standard language norms are the starting point, the peculiarities of word-building, syntactic conventions, or 'terminological nodes' in a given field must not be ignored. Although the terminology under review certainly shares the general normative structure and evolutionary drift of the standard language, it may also be allowed the status of a legitimate cognitive variant of that language.
   At least three approaches are available to studies of language material from the terminological perspective. The first one is concentrated on the analysis of isolated terms or small clusters of terms (this method does not seem to be very promising), the second one is a sintagmatic approach which explores terms in their context (this is a necessary first step in the process of normalisation), while the third one (a paradigmatic approach) aims at a comprehensive and complex analysis of the term list of a given discipline or a specialised field of inquiry.
   Among the various methods of studying term content such as definition analyses, association tests, expert opinions, seme and field analyses, the methods employed in applied linguistics prove to be very useful. Another promising method of constructing thesauruses is based on the principles of a conceptual cognitive analysis.
   The explanation of a term in a thesaurus entry contains what looks like a series of prefabricated, non-contradictory definitions, a kind of condensed dictionary with explanations. This is so because the information (gate) into the thesaurus is a head term specified by the meaning of the adduced synonyms. Therefore, the thesaurus can play a major role in the studies on the feasibility of translation and comparisons of languages characteristics of various contents, trends, schools of thought and methodological paradigms within one discipline.
With the help of comprehensive methods, inspired by cognitive term description methods, we can get a better insight into the nature of logopedic terminology viewed as an integral whole, though composed of various facets or aspects, devised to assist our understanding of speech defect correction.
   Constructing thesaurus requires professional knowledge as well as methodological and terminological competence. An information-and-search dictionary represents an open model of knowledge in a given field. A terminological dictionary, constructed with the assistance of thesaurisation techniques, highlights the issues connected with term standardisation. It is clear that unless the conceptual content of a term is established, and until its direct and indirect semantic links within its terminological micro- and macro-areas are traced and systematised, no normative recommendations will carry the requisite authority.
   In conclusion, the terminological lexicography has a number of achievements, yet many problems are still waiting to be solved.
   Thesaurisation included also equivalent descriptors in English, Czech, French, Greek, Lithuanian, Latin, German, Russian, Rumanian, Slovak, Ukrainian.

Surowaniec Józef, Logopedyczna jokoterapia, International Conference: Childrens receptive Play, Kraków 1998, s. 192-193.

   Zabawy i gry dydaktyczne – nieodłączny element procesu edukacyjnego (i reedukacyjnego), zaliczane do aktywnych metod tego procesu na całym świecie są doceniane w wielu dyscyplinach pedagogiki, jak i jej subdyscyplinach.
   W logopedii – subdyscyplinie pedagogiki a zwłaszcza w logopedii wieku rozwojowego w tym logopedii wieku przedszkolnego i logopedii wieku szkolnego oraz w surdologopedii, oligofrenologopedii i tyflologopedii obok wszelkich wielostronnych funkcji jakie spełniają gry i zabawy (wychowawczą i kształcącą, relaksacyjną, reedukacyjną, terapeutyczną, kompensacyjną, stymulującą pozytywne motywacje) szczególnego znaczenia nabiera jokoterapia.
   Harmonijny przebieg procesu nabywania umiejętności instrumentalnych przez człowieka a w szczególności mówienia, czytania i pisania wiąże się z procesem kształtowania się jego wyobraźni przestrzennej oraz bardzo często z potrzebą korygowania tego procesu.
   Współczesna edukacja, ortodydaktyka, logopedia (terapia logopedyczna) pozostają pod przemożnym wpływem multimedialnych technik komputerowych. Związany z nimi świat gier i zabaw komputerowych (tysiące powszechnie dostępnych programów) wspomaga już dziś terapię za pomocą zabawy. Szczególnie gry nowej generacji – multimedialne i wirtualne ułatwiają i uatrakcyjniają proces edukacyjny i reedukacyjny, rewalidacyjny, terapeutyczny oraz rehabilitacyjny.
   Tam gdzie do celów terapeutycznych tytułem rozruszania osoby wykorzystuje się zabawę mówimy o jokoterapii. Już najprostsze zabawy typu „ence pence w której ręce” ułatwiają nawiązanie pierwszego kontaktu z dzieckiem, wywołują uśmiech na jego twarzy oraz włączanie się do zabawy, która stanowi zarazem początek błogostanu.
   Właściwości jokoterapii z powodzeniem mogą być zatem wykorzystywane przez logopedów – nauczycieli w postępowaniu wyrównawczym.

Logopedic Jocotherapy, International Conference: Childrens receptive Play, Department of Pre-School and Early-School Education, Cracow Pedagogical Academy.
   Educational games and plays, an inseparable element of the teaching (and re-educational) process, belong to the category of active methods around the world and are appreciated in many disciplines and subdisciplines of education. In logopedics, a subdiscipline of education, and especially in logopedics of developmental age, including also logopedics of pre-school and school ages, as well as in surdologopedics, oligophrenologopedics and typhlologopedics, in addition to comprehensive functions fulfilled by games and plays (education, relax, re-education, therapeutics, compensation, motivation stimulation), jocotherapy gains a special signifacance.
   Harmonious development of acquiring instrumental skills by man, especially speaking, reading and writing, is related to the process of shaping ones’s spatial imagination, including often a need to correct this process.
   Modern education, orthodidactics and logopedics (logopedic therapy) remain under the domination of multimedia computer technologies. The related world of games and computer simulations (thpusands of software pieces are presently available) support therapy with entertainment. Especially, new generation games, based on multimedia and virtual reality enhance the educational, re-educational, re-validation, therapeutic and rehabilitation processes and make them very attractive.
Wherever entertainment is used for developing a person for therapeutic purposes, we deal with jocotherapy. Even the most basic children’s rhymes make it easy to initiate the first contact with the child, evoke smile and encourage him to join the game, which is only a beginning of enjoyment.
   The properties of jocotherapy may, therefore, be effectively used by logopedic instructors or teachers conducting corrective courses.

Surowaniec Józef, Szydełko Andrzej: Komputerowe wspomaganie terapii logopedycznej dzieci z dysgrafią i dysleksją, Logopedia 26(1999), 181-194.

Moduł pakietu LogTerap (logopedyczna terapia) zawiera oprogramowanie elementów metody Dobrego Startu stosowanej m. in. w profilaktyce i terapii logopedycznej dzieci z dysgrafią i dysleksją oraz dzieci upośledzonych umysłowo. Aktualna nowa wersja LogTerap 2.0 została zmieniona i dostosowana do nowych wymogów sprzętowych, tj. wyższego standardu komputerów. Obejmuje ona wszystkie części zestawu Standardowego, czyli oprogramowanie elementów Metody Dobrego Startu: „Zestaw dla pięciolatków”, „Zestaw dla sześciolatków”, „Zestaw dużych liter” i „Zestaw małych liter” (dla siedmiolatków) oraz program do analizy wyników uzyskiwanych przez dziecko. Programy składające się na ten pakiet przeznaczone są do edukacji, reedukacji oraz terapii dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Mogą one być wykorzystane w poradniach logopedycznych lub też w indywidualnych zabawach dzieci w warunkach domowych. Celem ich jest ułatwienie nauki pisania dzieciom z objawami dysgrafii oraz usprawnianie koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.

Computer Aided Logopedic Therapy for Children with Dysgraphia and Dyslexia
Summary

The LogTerap (Logopedic Therapy) package module includes software for the components of the Good Start Method used for example in the logopedic prevention and therapy for children with dysgraphic and dyslexic children as well as of mentally retarded children. The latest version LogTerap 2.0 has been altered and adjusted to new hardware requirements, i.e. to the higher computer standards. It composed of all the standard software components, i.e. those of the Good Start Method: "5-Year-Olds Set" ('Zestaw dla pięciolatków") "6-Year-Olds Set" ("Zestaw dla sześciolatków") "Capital characters" and "Small characters" (for 7-year old children), plus the software for the analysis of scores achieved by the child. The package components are designed for education, re-education and therapy of children displaying difficulties in reading and writing. They can be used in logopedic clinics or during individual game playing at home. Their goal is to facilitate teaching writing to children with the symptoms of dysgraphia, together with visual, aural and mobility coordination.

Surowaniec Józef, Autoedukacja i autokorekcja logopedyczna internautów polskojęzycznych, [in:] R. Brazis, J. Wołkonowski (eds.), Science and quality of life. Prospects and challenges of the III Millenium, Proceedings of the 6th International Conference, Studium Vilnense, 2000, vol. 9, nr 2. s. 158-160.

Сурованец Юзеф, Логопедическая специальная лексикография,[w:] O. Poliakovas (red.), Žmogus kalbos erdvėje (2), Mokslinių straipsnių rinkinys, Kaunas 2002, s. 115-118.

   Each lexical item contains a complex referent description, which is conditioned by a number of factors and which takes into account such parameters as the language system, the conceptual apparatus, the language user and the exigencies of the text. Hence it is useful to distinguish four aspects of terminology, the systemic, semantic, pragmatic, and textual. The multidimensionality of the lexical unit makes room for a multiplicity of complementary descriptions.
   A terminological aggregate or system can be asessed from the point of view of a/ content, which reflects the current state of the discipline; b/ the logical structure of the system or the basic principles of the construction of the set; c/ the shape of its linguistic components. The first two aspects belong to the competence of the specilists in the field, the last one should be assessed by a linguist (terminologist).
   It is by no means easy to answer the question what are the criteria against which the normalize dterminology should be judged. Specific remedial recommendations should take into account the peculiar nature of the dicipline and its development track record. If the standard language norms are the starting point, the peculiarities of word-building, syntactic conventions, or 'terminological nods' in the given field must not be ignored. Although the terminology under review certainly shares in the general normative structure and evolutionary drift of the standard language, it may also be allowed the status of a legi-timate cognitive variant of that language and judged accordingly.
   At least three approaches are available to studies of language material from the terminological perspective. They are 1/ an approach which is concentrated on the analysis of isolated terms or small clusters of terms (this method does not seem to be very promising), 2/ a syntagmatic approach which explores terms in their context, attempts to discriminate between semi-terms, occasional (ad hoc) expressions, quasi-terms and nonce terms, and proceed to an analysis of their functionning (this is a necessary first step in the process of normalization), 3/ a paradigmatic approach, i.e. a comprehensive, complex analysis of the term list of a given discipline or specialized field of inquiry. Its aim is to arrive at a systemic account of the terminology, viewed in relation to terminological micro- and macroareas; it pays due attention to the relationship term - referent - concept and theoretical implications of term defini-tion (work on a specialized thesaurus require kind of approach).
   Among the various methods of studying term content such as definition analyses, association tests, expert opinions, seme and field analyses, special mention should be made of methods employed in applied linguistics. As a rule they combine theory with a good grasp of practical considerations that are involved in term standardization; at the same time they tend to be in-terested in a full and comprehensive description of terms unlike the purely theoretical approaches. Another promising method of constructing thesauruses is based on the principles of conceptual cognitive analysis.
   The explanation of a term in a thesaurus entry contains what looks like a series of prefabricated, non-contradictory definitions, a kind of condensed dictionary with explanations. This is so because the information 'gate' into the thesaurus is a head term specified by the meaning of the adduced synonyms. In this respect the thesaurus can play a major role in studies on the feasibility of translation and comparisons of languages peculiar to various contents, trends, schools of thought, methodological paradigms within one discipline. The synonyms and quasi-synonyms listed in a thesaurus entry function as verbal explication indexes of the commesurability of various theories.
   With the help of comprehensive methods, inspired by cognitive term description methods we may get a better insight into the peculiar nature of logopaedic terminology viewed as an integral whole, though composed of various facets or aspects, devised to assist our understanding of speech defect correction. Hence one may claim that the terminology and nomenclature of logopaedy's ancillary disciplines - linguistics, the behavioural sciences, biochemical sciences - form a unique configuration.
   Compiling a logopaedic thesaurus, which involves tackling the issue of term standardization, has revealed the heterogeneity of the vocabulary resources of that discipline. Logopaedic terms have diverse historical origin, represent terminological micro-systems of various trends and schools in medicine and linguist-ics, possess different semantic statuses (e.g. proper terms, elements of a nomenclature, theoretical and empirical terms, basic (key) and secondary terms, terms that are specific to a given discipline and loan terms from neighbouring or ancillary disciplines, terms with a very precise denotation and quasi-names whose semantic value is hard to gauge, terms alienated from their habitual conceptual context. In these circumstances an analysis of any given set has to include a semantic interpreta-tion of its history on the grounds of an appropriately chosen theory or a one-off mindset, adopted just for the course of the the analysis.
   Work on thesaurus compilation requires specialist knowledge as well as methodological and terminological competence. An information-and-search dictionary represents an open model of professional knowledge in a given field. A terminological dictionary, constructed with the assistance of thesaurization techniques, highlights the issues connected with term standarization, although it is clear that unless the conceptual content of a term is established, its direct and indirect semantic links within its terminological micro- and macroarea is traced and systematized, no normative recommendation will carry the requisite authority. Terminological lexicography has come a long way and can boast no mean achievements; there are, however, many problems that are still waiting to be solved.

Cykl publikacji dotyczących indeksacji i tezauryzacji terminologii logopedycznej. Obejmuje: dziewięć publikacji artykułowych i osiem książkowych.
W badaniach poszukiwałem odpowiedzi na pytania: a/ Do kompetencji jakich specjalistów należy budowa tezaurusa logopedycznego? b/ Czym się kierować w działalności porządkowania terminologii logopedycznej? c/ Jakimi metodami badać treści terminu? d/ Czy treści przekazywane przez język naukowy i potoczny różnią się? Na ile? e/ Jakie powinny być kryteria językowe, którym powinna odpowiadać normalizowana terminologia logopedyczna? W wyniku dociekań i analiz zostały wyprowadzone następujące tezy:
1. Zbiór lub system terminologiczny może być oceniany z punktu widzenia: a) treści, tj. odbicia w nim współczesnego poziomu wiedzy danej dyscypliny; b) budowy logicznej systemu lub zasad organizacji zbioru; c) kształtu językowego składników. Dwa pierwsze aspekty wchodzą w kompetencje specjalistów określonej dziedziny, trzecim powinien się zająć językoznawca (terminoznawca).
2. W podejściu do materiału językowego przy badaniu terminologii możliwe są co najmniej trzy stanowiska: a) analiza izolowanych terminów lub ich małych grup, co daje stosunkowo niewielkie korzyści; b) podejście syntagmatyczne, przy którym rozpatruje się terminy na tle tekstów, usiłując je wydzielić i odróżnić od półterminów, okazjonalizmów terminologicznych, quasi terminów i nieterminów oraz zbadać ich funkcjonowanie; etap konieczny we wstępnej fazie pracy normalizacyjnej; c) podejście paradygmatyczne, tj. (globalna, kompleksowa) analiza słownika terminów konkretnej gałęzi nauki czy specjalności, co sprzyja ujęciu terminologii jako systemu (w obrębie mikro- i makropól terminologicznych), rozważeniu stosunku termin - przedmiot - pojęcie i teoretycznemu określeniu terminu; prace nad specjalistycznym tezaurusem gwarantują takie globalne ujęcie.
3. Spośród różnorodnych metod badania treści terminu (takich jak analiza definicyjna, testy asocjacyjne, odwoływanie się do wiedzy ekspertów, analiza semowa i polowa) na szczególną uwagę zasługują metody związane z działalnością (lingwistyczną) stosowaną, gdyż z reguły łącząc wiedzę teoretyczną z potrzebami praktycznymi porządkowania pojęć, próbują bardziej całościowo niż metody czysto teoretyczne opisać termin. Jedną z nich jest metoda budowania tezaurusów w oparciu o założenia konceptualnej analizy kognitywnej.
4. Zastosowanie metod kompleksowych, inspirowanych technikami kognitywnymi opisu pojęć, pozwala wyraźniej zarysować odrębności terminologii logopedycznej rozpatrywanej jako integralna całość w obrębie faset (aspektów, punktów widzenia, perspektyw badawczych) ukierunkowanych na interpretację korygowania zaburzeń mowy; w tym sensie można mówić o specyficznej konfiguracji terminologii i nomenklatury dyscyplin pomocniczych logopedii: nauk o języku, nauk behawioralnych i nauk biomedycznych.
5. Działalność porządkująca związana z pracą nad tezaurusem logopedycznym ujawnia niejednorodność zasobu terminologicznego tej dziedziny. Terminy logopedyczne są zróżnicowane historycznie, reprezentują mikrosystemy terminologiczne różnych szkół i kierunków nauk biomedycznych i nauk o języku; mają różny status semantyczny: terminy właściwe, składniki nomenklatury, terminy teoretyczne i empiryczne, terminy podstawowe (kluczowe) i pochodne, terminy własne dziedziny i zapożyczone z innych dyscyplin pomocniczych i granicznych, terminy o ściśle określonej denotacji i tzw. quasi-nazwy o trudno uchwytnej tożsamości semantycznej, które zrywają więź z macierzystym (np. foniatrycznym) kontekstem pojęciowym. W czynnościach badawczych zachodzi wówczas zawsze konieczność semantycznej interpretacji uwarunkowanego historycznie zbioru na gruncie określonej teorii czy poglądów indywidualnego (pojedynczego) badania.
6. Dla potrzeb teorii i praktyki logopedycznej istotne jest uściślenie i ujednolicenie terminologii tak, by była ona jednoznacznie rozumiana przez reprezentantów różnych dyscyplin naukowych zajmujących się problematyką zaburzeń komunikacji (nauk o języku, nauk behawioralnych i nauk biomedycznych). Nie chodzi tu o tworzenie nowych nazw pojęć i podziałów, lecz o sprecyzowanie znaczenia już istniejących, ewentualnie o ich zmodyfikowanie i dostosowanie do nomenklatury obowiązującej w międzynarodowych klasyfikacjach nozologicznych, jak Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta.
7. Odpowiedź na pytanie, jakie powinny być kryteria językowe, którym powinna odpowiadać normalizowana terminologia, nie jest łatwa. Konkretne zalecenia poprawnościowe muszą opierać się na zbadaniu specyfiki rozwoju konkretnej terminologii. Wychodząc od norm języka ogólnego, trzeba ujawnić odrębność, np. słowotwórstwa czy składni (skupienia terminologicznego) w interesującej nas terminologii, która, choć wiąże się z ogólnym kierunkiem rozwoju języka, może być oceniana jako jeden z wariantów kognitywnych (poznawczych) normy języka ogólnego.
8. Każda jednostka leksykalna stanowi złożony obiekt opisu, determinowany przez wiele czynników, rozpatrywanych ze względu na takie parametry, jak: system języka, cechy pojęcia, użytkownik języka, tekst. W związku z tym można mówić o czterech aspektach terminoznawstwa: systemowym, semantycznym, pragmatycznym i tekstowym. Ta wielowymiarowość jednostki leksykalnej pozwala na jej różnorodne komplementarne opisy.
9. Interpretacja terminu w artykule tezaurusa zawiera jakby szereg spreparowanych, nie- sprzecznych między sobą definicji; przypomina pod tym względem spotęgowany słownik objaśniający; jest to możliwe dlatego, że "wejście" informacyjne do tezaurusa ma charakter właśnie konceptualny; jest nim treść myślowa, ściślej obszar pojęciowy, który może być opisany różnymi definicjami, np. klasyczną, cząstkową czy operacyjną.
10. Treść artykułu hasłowego tezaurusa może być swoistą informacyjną realizacją logicznego spektrum (continuum, na zasadzie aproksymacji, tzn. przybliżania treści pojęcia), rozłożonego wyodrębnionego w znaczeniach synonimów terminu hasłowego. Pod tym względem tezaurus może odegrać istotną rolę w badaniu możliwości przekładu i porównywania języków różnych treści, szkół, kierunków, paradygmatów metodologicznych w obrębie jednej dziedziny; występujące po haśle tezaurusa synonimy i quasi-synonimy stanowią językowy środek eksplikacji niewspółmierności bądź współmierności teorii.
11. Tezaurus wymaga łączenia kompetencji specjalisty z określonej dziedziny, wiedzy metodologicznej i z zakresu nauki o terminie. Słownik informacyjno-wyszukiwawczy stanowi otwarty model wiedzy profesjonalnej w wybranej dziedzinie. Zbudowany za pomocą techniki tezaurowania słownik terminologiczny kieruje naszą uwagę na problemy związane z norma- lizacją w terminoznawstwie, chociaż bez ustalenia zawartości konceptualnej terminu, bez określenia jego bezpośrednich i pośrednich związków semantycznych w ramach mikro- i ma- kropola terminów każda rekomendacja normatywna będzie miała jedynie charakter bardziej lub mniej przypadkowego zalecenia. Przed leksykografią terminologiczną niezależnie od jej oczywistych osiągnięć wciąż jeszcze stoją zadania oczekujące należytego rozwiązania.
12. W klasyfikacji różnorodnych zaburzeń mowy obok kryteriów ilościowych (stopnia nasilenia zaburzenia) i jakościowych (psycholingwistyczno-fizjologicznych) uwzględnia się kryteria etiologiczne, lingwistyczne, psychologiczne, rozwojowe (tempo, rytm, dynamika rozwoju), terapeutyczne i inne.
13. Trudności w klasyfikacji i typologii zaburzeń mowy wynikają m. in. z: a/ braku precyzji w określeniu zakresu pojęcia zachowania językowe odbiegające od normy; b/ różnego ujęcia zjawiska mowy i jej zaburzeń, np. tylko z perspektywy biologicznej, psychicznej, bądź społecznej; c/ ograniczania opisu zaburzeń tylko do systemu językowego (najczęściej do poziomu fonologicznego) bez uwzględnienia szerszej perspektywy komunikacji językowej; d/ nieuwzględniania możliwości komunikacyjnych, którymi pomimo dysfunkcji dysponuje osoba z zaburzeniami mowy; e/ lokalizowania terminów w różnych systemach klasyfikacyjnych, związanych z takimi dyscyplinami naukowymi jak logopedia, medycyna, psychologia, językoznawstwo; f/ różnorodność kryteriów, według których klasyfikuje się zaburzenia mowy: rodzaj zaburzeń (powiązania z określoną etiologią, patomechanizm, przebieg i następstwa, prognozowanie, oddziaływanie terapeutyczne); rozległość zaburzeń (globalne, parcjalne, fragmentaryczne); stopień zaburzeń (pierwotne, prymarne, wtórne, sekundarne, początkowe, zaawansowane, rozległe, utrwalone - a także: "lekkie, umiarkowane, znaczne, głębokie"); dynamika zaburzeń (trwałe lub przejściowe, wrodzone, nabyte); podłoże etiologiczne (organiczne i funkcjonalne (czynnościowe), endogenne oraz egzogenne, genetyczne (dziedziczne) - nabyte i in.;
14. Ze względu na wielopoziomowość struktur ośrodkowego układu nerwowego i wielość wynikających stąd zaburzeń komisje Międzynarodowego Towarzystwa Logopedów i Foniatrów (na zlecenie Światowej Organizacji Zdrowia) zalecają stosowanie ujednoliconej nomenklatury zaburzeń mowy wywołanych uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego i obwodowych mechanizmów mowy. Wyróżnia się np. siedem rdzeni i cztery przedrostki, które wyznaczają filologiczne centrum makropola terminologii logopedycznej: -fazja (łac. phasia), -artria (łac. arthria), -lalia (łac. lalia), -fonia (grec. phoné), -akuzja (grec. akoustikós), -leksja (grec. léksis), -grafia (grec. gráphein). Do tych rdzeni (mających wyraźnie określone znaczenie) dodaje się odpowiednie przedrostki, które służą do opisania stopnia zaburzenia czynności i wskazują na zakres zniekształcenia tekstu (a-, dys-, para-, hipo-, hiper- i in.). Tworzone w ten sposób terminy wskazują na lokalizację uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego oraz na typ i stopień - powstających w wyniku tych uszkodzeń - zaburzeń mowy. Uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i obwodowych mechanizmów mowy prowadzą do trzech głównych typów zaburzeń mowy: afazji/dysfazji/parafazji, anartrii/dysartrii/parartrii i alalii/dyslalii/paralalii.
15. Czynnikiem utrudniającym klasyfikowanie niektórych zaburzeń mowy i języka może być brak dostatecznej wiedzy na temat przyczyn, które je wywołują. Dotyczy to głównie tych zaburzeń, których etiologię (patomechanizm) określa się jako "nieznane" (także: BNO, tj. bliżej nie określone - bez wzmianki o podłożu bakteriologicznym lub histologicznym (anatomicznym, czynnościowym, rozwojowym)) lub jedynie "przypuszczalne", np. w przypadku afazji rozwojowej.
Pełne potwierdzenie znalazło w badaniach kluczowe założenie (hipoteza), iż treści przekazywane przez język naukowy i potoczny system poznawczy różnią się w dużej mierze jedynie sposobem ich profilowania.
Dodać należy, że ujęcie kontrastyczne (polsko-litewskie) wzbogaca refleksję terminoznawczą o nowe propozycje onomazjologicznych interpretacji (terminologicznego) obrazu świata dyscyplin granicznych logopedii.
Przedłożona praca stanowi naturalne uwieńczenie wieloletnich żmudnych prac leksykograficznych związanych z terminologią logopedyczną.

Bibliografia
1. Конопелько Б., 1996, О разноязычной отраслевой лексикографии,в:] Т. Жеберек (ред.), Вопросы лингвистики и лингводидактики, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
2. Ożdżyński J., Surowaniec J., 2000, Teoria i praktyka terminologii logopedycznej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
3. Surowaniec J., 1992, Słownik terminów logopedycznych, Kraków.
4. Surowaniec J., 1993, Podręczny słownik logopedyczny, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
5. Surowaniec J., 1993a, Słownik słów kluczowych w logopedii, Kraków.
6. Surowaniec J., 1993b, Tezauryzacja polskiej terminologii logopedycznej, Logopedia 20.
7. Surowaniec J., 1994, Logopedyczny minisłownik terminów związanych z autyzmem, [w:] W. Dykcik (red.), Autyzm — kontrowersje i wyzwania, Wydawnictwo "Erudytus", Poznań.
8. Surowaniec J., 1994a, Z prac nad tezauryzacją terminologii logopedycznej, [w:] J. Ożdżyński (red.), Polska terminologia logopedyczna, Wydawnictwo i Drukarnia "Secesja", Kraków.
9. Surowaniec J., 1995, Logopedyczno-pedagogiczny system terminologiczny, Logopedia 22(1995).
10. Surowaniec J., 1996, Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków.
11. Surowaniec J., Banaś K., 1996, Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej — wersja komputerowa, Wirtualna Polska, http://www.wsp.krakow.pl/~sksurowa, Books, Kraków.
12. Surowaniecas J., 1997, Logopedijos terminijos teoriniai pagrindai, Šiauliu universiteto leidykla, Šiauliai.
13. Surowaniec J., 1998, Polskojęzyczna i litewskojęzyczna terminologia logopedyczna, Logopedia 25.
14. Surowaniec J., 1998a, Theoretical Foundations of Logopedic Terminology, [w:] Ph. Dfejonckere, H.f.M. Peters (editors), Communicatyon and its disorders: A science in progress. Proceedings 24th Congress International Association of Logopedics and Phoniatrics, Nijmegen Unioversity Press, Amsterdam.
15. Surowaniec J., 1999, Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej, Wydanie drugie poszerzone, Oficyna Wydawnicza "Edukacja", Kraków.
16. Surowaniecas J., 1999a, Logopedijos tezauro sudarymo metodologiniai pagrindai. Antrasis pataisytas ir papildytas leidymas, Šiauliu universiteto leidykla, Šiauliai.
17. Surowaniec J., Król T., Szydełko A., 2000, Internetowy logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej, Wirtualna Polska, http://www.wsp.krakow.pl/~szydelko/slownik/logoped.htm, Sownik logopedyczny, Kraków.

Сурованец Юзеф, Логопедия и Интернет, [w:] В.Н. Скворцов (ред.), VI Царскосельские чтения, Международная научно-практическая конференция, Санкт-Петербург, 2002, том VII, s. 88-90.

Сурованец Юзеф, Современные проблемы логопедической терминологии, [w:] Л.С. Волкова и соавторы (ред.), Современная логопедия: теория, практика, перспективы, Материалы международной научно-практичекой конференции (12-14 сентября 2002 года), Москва 2002, с. 120-122.

Surowaniec Józef, Wirtualna edukacja logopedyczna dla Polonii, [w:] R. Brazis (red.), Studium Vilnense A, 2003, vol. 1, s. 266-269.

   W latach 80-ch w komputeryzacji upatrywaliśmy szansę dla młodej rozwijającej się w Polsce dyscypliny pedagogicznej, tj. logopedii. Roztaczając wizję informatyzacji logopedii [35:22; 38:209] zachęcałem wówczas do "komputeryzowania się". Natomiast marzenie o wielkim dobrodziejstwie – połączeniu się z transkontynentalną siecią komputerową graniczyło wtedy z fantazją. A jednak to, co graniczyło z fantazją, ziściło się i przerosło nasze najśmielsze oczekiwania. Globalna sieć komputerowa stała się rzeczywistością i obecnie możemy mówić o Internecie jako szansie dla logopedii. Upatrujemy w nim korzyści dla polskiej myśli logopedycznej, która rozwija się w obrębie nauki pedagogicznej, podobnie jak w całej Europie. Wszystko bowiem co jest związane z edukacją, specjalną edukacją czy reedukacją wchodzi w zakres nauki pedagogicznej – podstawowej i centralnej nauki o wychowaniu [36:17; 39:200].
   Rozwijający się dynamicznie Internet w zawrotnym tempie zmienia nasz świat w globalną wioskę, w której odległości transkontynentalne nie stanowią przeszkody dla bezpośrednich kontaktów. Internet to przede wszystkim miliony użytkowników połączonych na stale łączami sieciowymi, a ich komputery umożliwiają im wzajemne porozumiewanie się. Wiadomość opublikowana na stronach WWW może być odczytana w każdym miejscu na Ziemi równocześnie (i równolegle). Fenomen Internetu polega na nieograniczonej formie obiegu informacji sieciowej – informacji przydatnej dla każdego internauty. Z tego też powodu jest idealnym miejscem dla ludzi poszukujących szybkich i aktualnych informacji na wysokim poziomie. To internauta decyduje o tym, co go interesuje i dokonuje wyboru informacji (rzetelnej czy bałamutnej), a więc mamy do czynienia z interaktywnością. Interaktywność właściwa nowym środkom komunikacji – według J. Kuźmy – jest najbardziej rewolucyjną cechą, gdyż umożliwia użytkownikom nie tylko zwykły odbiór [19:51]. Internet jest przede wszystkim uniwersalnym środkiem komunikacji, za jego pomocą można przekazywać: obraz, dźwięk, głos, tekst, animację (nagrania wideo). Ponadto cechuje się on powszechną dostępnością (wystarczy mieć zwyczajny komputer wyposażony w modem i telefon).
W globalnej Sieci nie istnieją żadne (poza językowymi) bariery. Nie ma żadnej organizacji nadzorującej Internet. Dzięki temu unika się cenzury a przede wszystkim manipulacji tekstem autorskim.
   Program Net Meeting zainstalowany w komputerze umożliwia odbywanie w Internecie spotkań "na żywo"; może to być pogawędka prowadzona za pomocą tekstu pisanego, a może to być wideokonferencja, jak też jako rozmowa telefoniczna (w cenie lokalnego połączenia, nawet z drugim końcem świata) [37:158]. Wymieniony program udostępnia funkcję współtworzenia dokumentu przez grupę osób połączonych Siecią (telepraca).
   Logopeda – nauczyciel poruszając się po bezkresnych obszarach zasobów internetowych może pozyskiwać informacje na każdy temat. Dokonująca się w świecie internetyzacja obejmuje zarówno edukację/autoedukację (specjalną edukację, reedukację) jak i korekcję/autokorekcję logopedyczną. A wizja przyszłej edukacji europejskiej – to przede wszystkim międzynarodowa kooperacja. Sieć stwarza warunki do urealnienia takiej współpracy, także w zakresie nauk o komunikacji mownej. Współpracę tę Unia Europejska już inicjuje w ramach programu ERASMUS oraz "Sokrates" (od roku 1996) [8].
   O problemach logopedii europejskiej wiele możemy się dowiedzieć z informacji dotyczących nauk o komunikacji mownej. Zwracamy uwagę na grupę sieciową, która została powołana do realizacji tematu: terapia dotycząca mowy i języka/logopedia w roku 1996 z uwzględnieniem programu "Sokrates" przy pomocy Unii Europejskiej i organizacji międzynarodowych, m. in. takich jak: Europejska Asocjacja na Rzecz Komunikacji Mownej, Międzynarodowe Towarzystwo Logopedów i Foniatrów, Komitet Stałej Łączności Ortofonistów-Logopedów [43].
   Głównym celem grupy sieciowej jest rozważanie (analizowanie) bieżącego stanu edukacji, wysuwanie propozycji i rekomendacji dla przyszłości edukacji w naukach o komunikacji mownej. Zostały uformowane cztery grupy tematyczne związane z zadaniami Sieci a to: Fonetyczna, Techniki Języka Mówionego, Terapii Dotyczącej Mowy i Języka, oraz Komputerowego Wspomagania Nauki. Sieć dysponuje publikacjami dotyczącymi analizy stanu edukacji wymienionych czterech obszarów oraz propozycji dla poprawienia edukacji w zakresie czterech tematów reprezentowanych przez poszczególne grupy tematyczne [43].
   Zróżnicowaną tematykę logopedyczną prezentuje nam także Wirtualna Polska. Dla przykładu:
– w informacji Zakład Logopedii czytamy o Zakładzie Logopedii Uniwersytetu Gdańskiego [24];
– Podyplomowe Studium Logopedyczne zawiera zwięzłą informację o Podyplomowym Studium Logopedycznym Uniwersytetu Gdańskiego (PSLog UG) [22];
– Program zajęć Podyplomowego Studium Logopedycznego UG informuje o zakresie programowym studium [23];
– 3-letnie Wyższe Studia Zawodowe o Specjalności: Nauczanie Początkowe i Wychowanie Przedszkolne z Logopedią Szkolną informuje o 3-letnich studiach zawodowych czynnych w Katowicach [12];
– Kształcenie pedagogów specjalnych w Polsce zawiera informację m. in. o Specjalności logopedia [27];
– Pedagogika i logopedia – prezentacja Planu pracy logopedycznej oraz Planu pracy wyrównawczej w szkole [26];
– Słownik pojęć związanych z jąkaniem i logopedią przybliża internautom terminologię logopedyczną (22 hasła) [13];
– Afazja – tekst gotowego wykładu z afazji [20];
– Polak potrafi ... seplenić – Na kłopoty wymowy najlepszy logopeda – informacja praktyczno-metodyczna w trosce o kulturę żywego słowa [30];
– Logopeda uczy mówić i zapobiega stresom dotyczy profilaktyki logopedycznej prowadzonej w przedszkolu [18];
– Gminny Gabinet Logopedyczny zawiera informacje o gabinecie, terapii, współpracy z rodzicami, o profilaktyce, pomocach, ciekawych linkach, księdze gości i stronie powitań [33];
– Moja strona – przykład indywidualnego przedstawiania się w Internecie przez logopedów/logopedystów [31; 40];
– Promocja publikacji logopedycznych dotyczy publikacji logopedycznych dla nauczycieli przedszkoli, klas 1-3 szkoły podstawowej oraz szkół specjalnych; także spotkań promocyjnych z prezentacją publikacji logopedycznych [45];
– "Logopeda radzi" informacja dotyczy serii publikacji A. Balejki [1; 2; 3; 4; 5; 6; 7];
– Uczymy się poprawnie mówić informacja o serii książeczek metodycznych [44];
- Uczymy się chuchać, dmuchać i oddychać prawidłowo informacja o serii książeczek "Naśladuj mnie" [25];
   Podobne informacje możemy pozyskiwać spoza obszaru Wirtualnej Polski. Przykłady:
– Logopedics Phoniatrics Vocology. Logopedics o tematyce logopedii w uniwersyteckiej prasie Norwegii [32];
– Informacje o publikacjach logopedycznych z obszaru rosyjskojęzycznego możemy uzyskać śledząc aktualizowany alfabetyczny katalog publikacji Instytutu Korekcyjnej Pedagogiki w Moskwie [9].
   Powróćmy jeszcze do stron w zasobach światowych Internetu gdzie czekają na nas informacje-niespodzianki. W szczególności dotyczyć one mogą zarówno teorii jak i praktyki:
– przeglądu poglądów na język i podejść do jego oceny: język w opozycji do mowy, język receptywny w opozycji do języka ekspresywnego, ilościowa i jakościowa ocena zniekształceń języka [29];
– edukacji logopedycznej, którą zajmuje się grupa SLT (Speech and Language Therapy) w ramach Sieci tematycznej Sokrates/Erasmus [8; 14; 43];
– ewolucji i programów edukacyjnych w zakresie logopedii (patologii mowy i języka oraz terapii/ortofonii) w różnych krajach Europy [41; 42];
– europejskich programów edukacyjnych w logopedii – dostępnych także w wydaniach książkowych The Landscape of future Education in Speech Communication Sciences część 1: Analysis (1997) i część 2: (1998) napisanych przez Gerrit Bloothooft [14; 42];
– elementarza (w języku angielskim) obejmującego podstawowe zasady terapii logopedycznej [16];
– rozważań na temat, kto jest zagrożony jąkaniem; to zwięzła informacja o osobach jąkających się w Ameryce [28];
– instruktażu dotyczącego jąkania się (12 pytań i odpowiedzi nt. jąkania się) [15];
– pouczenia: co robić w przypadku jąkania się dziecka w wieku 2-5 lat [10];
– odpowiedzi specjalisty rodzicom 2-letnich dzieci, które zaczęły się jąkać [34];
– postępowania w domu w przypadku apraksji: co można robić w domu, aby zachęcić dzieci do mówienia (sześć artykułów dotyczących apraksji) [21];
– porad małżeńskich – informacji dla partnerów i małżonków osób, które się jąkają [11].
   Oto parę przykładów, przytoczonych wyżej, na potwierdzenie, że w zasobach Internetu już funkcjonuje informacja dziedzinowa dotycząca przede wszystkim edukacji logopedycznej w postaci wykładów, artykułów, podręczników, poradników, instruktaży programowych, które dotyczą głównie oświaty logopedycznej, profilaktyki oraz postępowania korekcyjnego. Zaistniały w związku z tym warunki do unowocześniania dydaktyki logopedycznej – głównie do sprzęgania zajęć stacjonarnych z tymi na odległość, do powoływania do życia uniwersytetów wirtualnych czynnych przez 24 godzin na dobę, co w przypadku studiów podyplomowych – zaocznych nabiera szczególnego znaczenia [37:159].
   Wielkim dobrodziejstwem ze strony Internetu jest stwarzanie warunków i sprzyjanie zarazem edukacji na odległość oraz spopularyzowanie technik nauczania na odległość. W dydaktyce szkół wyższych coraz większego znaczenia nabierają elementy metodologii edukacji na odległość. Wśród technik pedagogicznych preferuje się w związku z tym: a) seminaria on-line (na linii), gdzie studenci przygotowują wcześniej materiały i prezentują je w trakcie seminarium; b) dyskusje w małych grupach; c) zespoły partnerskie (pary); d) symulacje i inne [17:79].
   Dostępną formą edukacji na odległość są tekstowe konferencje komputerowe. Umożliwiają one wymianę informacji pomiędzy wieloma osobami jednocześnie. W centrum takiej konferencji powinien się znajdować nauczyciel, który prowadzi i stymuluje dyskusję [17:93] (np. logopeda z II lub III stopniem specjalizacji).
   Podobną formę edukacji zapewniają grupy dyskusyjne oparte na systemie umożliwiającym wymianę poglądów na dowolny temat. Taka grupowa elektroniczna rozmowa może łączyć internautów z obszaru całego świata [17:91].
   Nauczanie za pomocą poczty elektronicznej może się odbywać według następującego scenariusza: a) nauczyciel przygotowuje tekst zadania do rozwiązania i wysyła go za pomocą poczty elektronicznej do studentów/słuchaczy, b) studenci opracowują odpowiedź i wysyłają ją do nauczyciela akademickiego, c) nauczyciel po otrzymaniu odpowiedzi z rozwiązaniem zadania sprawdza je a o rezultacie powiadamia studentów e-mailem.
   Uczeń/student może wpisać się do list dyskusyjnych lub grup dyskusyjnych. Listy dyskusyjne umożliwiają prowadzenie dyskusji na wybrany temat oraz konsultowanie się pomiędzy nauczycielem i studentami, jak też tylko pomiędzy uczniami/studentami. Listy dyskusyjne pełnią ważną funkcję edukacyjną stwarzając możliwość zadawania pytań i wyjaśniania problemów [17:91].
   Gromadzone na stronach WWW informacje tekstowe, graficzne, dźwiękowe, animacje, filmy stanowią bardzo atrakcyjne źródło wszelkiej informacji i spełniają oczekiwaną przez pedagogów funkcję kształcącą.
   W kształceniu adeptów/adeptek logopedii wymienione elementy znajdują już zastosowanie. Do zajęć stacjonarnych coraz częściej włącza się materiały pozyskiwane z zasobów Internetu. Dzięki rozwojowi telematyki uczelnia staje się szkołą wirtualną, niemal że nieograniczoną w przestrzeni i czasie. Telematyka wkraczając do edukacji (w tym i do specjalnej edukacji) umożliwia każdemu nauczycielowi integrowanie multimediów z praktyką nauczania, każdemu uczniowi dostęp do multimediów, każdemu dorosłemu dostęp do multimedialnego szkolenia, każdej bibliotece zainstalowanie multimedialnych terminali z dostępem do aplikacji edukacyjnych, każdej organizacji dostęp do multimedialnych szkoleń [17:193].
   W powstających warunkach – wirtualnej rzeczywistości – ulega modyfikacji dotychczasowy model opieki logopedycznej. Na pewno będzie on ulegał częstej modyfikacji. Dotychczasowa opieka logopedyczna oparta często na stosowaniu "metody wyczekiwania" (aż wada sama ustąpi), na odwlekanych w czasie terminach wizyt u logopedy – wyczekiwaniu na nie, na pokonywaniu trudności lokomocyjnych itd., itp. dzięki Internetowi będzie się unowocześniać. Takie są początki wirtualnej edukacji logopedycznej.

Bibliografia
1. Balejko A., 1996, Diagnoza i terapia osób z różnymi zaburzeniami językowymi. Warsztaty logopedyczne, Wydawnictwo logopedyczne, Białystok, Wirtualna Polska, http://ksiazka.wp.pl/ksiazka.html?ID_ksiazka=37810
2. Balejko A., Dysleksja. Jak pokonać trudności w mówieniu i czytaniu, Wirtualna Polska, http://republika.pl/logopedia/jakpok.html
3. Balejko A., Jak pokonać seplenienie. Uczymy się wymawiać głoski sz i s, Wirtualna Polska, http://www.merlin.com.pl/katalog/28/230992.html
4. Balejko A., Kwestionariusz obrazkowy, Wirtualna Polska, http://republika.pl/logopedia/książki.htm
5. Balejko A., Logopeda radzi. Przygody Slimaka. Jak pokonać trudności w mówieniu i pisaniu, Wirtualna Polska, http://republika.pl/logopedia/index.html
6. Balejko A., Zakupy. Zamówienia. Książki i pomoce z serii "Logopeda radzi", Wirtualna Polska, http://republika.pl/logopedia/zakupy.htm
7. Balejko A., Zestaw diagnostyczny, Wirtualna Polska, http://republika.pl/logopedia/zest_dia.html
8. Beck J., Camilleri B., Chantrain H., Klippi A., Leterme M., Lehtihalmes M., Schneider P., Vieregge W., Wigfors E., 1999, Communication Science within Education for Logopedics/Speech and Language Therapy in Europe: the State of the Art., http://wrangler.essex.ac.uk/tn-speech/eurospeech97/jb.html
9. Bez autora, Алфавитный каталог публикации Института коррекционной педагогики, [Rosja, Moskwa], http://www.ise.iip.net
10. Bez autora, 1998, If You Think Your Child is Stuttering (Ages Two Through Five), http://home.earthlink.net/~sarleyyow/parentsandstuttering.html
11. Bez autora, 1998, Information for the Partners and Spouses of People who Stammer, http://www.stammer.demon.co.uk/web_site/partners.htm
12. Bez autora, 3-letnie Wyższe Studia Zawodowe o Specjalności Nauczanie Początkowe i Wychowanie Przedszkolne z Logopedią Szkolną, Wirtualna Polska, http://www.man.katowice.pl/uniwersytet
13. Bez autora, 1999, Słownik pojęć związanych z jąkaniem i logopedią, http://www.ds2.pg.gda.pl/~mustela/PZJ/NFO/slownik.htm
14. Bloothooft G., 1997, The Landscape of Future Education in Speech Communication Sciences, http://wrangler.essex.ac.uk/tn-speech/eurospeech97/gb.html
15. Canadian Association for People who Stutter, 1993, Stuttering, http://www.webcon.net/~caps/brosla-e.htm
16. Councill E. L., 1998, Speech Therapy – A Primer, http://www.jump.net/~gmikel/apraxia/councill.htm
17. Kubiak M. J., 1997, Internet dla nauczycieli. Nauczanie na odległość, EDU-MIKOM, Warszawa
18. Kuzmina A., 1998, Logopeda uczy mówić i zapobiega stresom, http://www.zw.com.pl/1997/970513/File59s.html
19. Kuźma J., 2000, Nauczyciele przyszłej szkoły, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
20. Matuszczyk M. (oprac.), 1998, Afazja, http://www.slam.katowice.pl/~neurogcm/dodatki.htm
21. Mikel G., 1997, Things to do at Home to Encourage Speech, http://www.jump.net/~gmikel/apraxia/aktodo.htm
22. Miklaszewska A., Podyplomowe Studium Logopedyczne, http://monika.univ.gda.pl/~logam/logo.htm
23. Miklaszewska A., Program zajęć Podyplomowego Studium Logopedycznego UG, http://monika.univ.gda.pl/~logam/prologo.htm
24. Miklaszewska A., Zakład Logopedii, http://monika.univ.gda.pl/~logam/zaklad.htm
25. Morkowska E., Uczymy się chuchać, dmuchać i oddychać prawidłowo. Naśladuj mnie, 2 w serii, Wirtualna Polska, http://www.ariadna.pl/dzieci/cldd.html
26. Nyćkowiak K., Pedagogika i logopedia, Wirtualna Polska, http://republika.pl/logoxxx/plogo.htm
27. Pańczyk J., Kształcenie pedagogów specjalnych w Polsce, Wirtualna Polska.
28. Pelletier T., 1998, Who is Likely to Stutter?, http://www.d.umn.edu/~trandoll/tami.htm
29. Powell Th. W., 1999, A Brief Overview of Lauguage and Approaches to is Assessment: One Professional's Perspective, http://www.jump.net/~gmikel/apraxia/langmeas.htm
30. Przybysz-Piwkowa M., 1997, Polak potrafi... seplenić – Na kłopoty wymowy najlepszy logopeda, http://www.zw.com.pl/Niedziela/S971004/spo_3.htm
31. Sadowska M., logopeda dyplomowany, Moja strona, Wirtualna Polska, http://strony.wp.pl/logopeda.maria
32. Scandinavian University Press, Logopedics Phoniatrics Vocology. Logopedics, http://www.scup.no/journals/en/j-430.html
33. Stary H., Formela-Biedunkiewicz A., Gredecka M., Gminny Gabinet Logopedyczny, Gościcino, Wirtualna Polska, http://strony.wp.pl/logopedia/
34. Steele R., 1998, My 2 year old has recently begun to stutter, http://www.parentsplace.com/cgi-bin/objects/web_doc/drweb55.html
35. Surowaniec J., 1989, Komputer – szansa dla logopedii, "Oświata i Wychowanie" 29, 22-25.
36. Surowaniec J., 2000, Determinanty edukacji logopedycznej, [w:] E. Łuczyński (red.), Kształcenie logopedyczne. Cele i formy, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 15-19.
37. Surowaniec J., 2001, Autoedukacja i autokorekcja logopedyczna internautów polskojęzycznych, [w:] R. Brazis, J. Wołkonowski (red.), Nauka a jakość życia, Prace VI Międzynarodowej Konferencji, Studium Vilnense, 2000, vol. 9, nr 2, 158-160.
38. Surowaniec J., 2001a, Informacja internetowa w edukacji logopedycznej, [w:] J. Kida (red.), Literatura i sztuka a wychowanie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów, s. 209-216.
39. Surowaniec J., 2001b, Разноязычная логопедическая терминология в эдукации Интернета, [w:] V. Kuzina (red.), Rígas Pedagogijas un Izglítíbas Vadíbas Augstskolas. Zinátniskie Raksti III, Riga, s. 200-203.
40. Surowaniec J., 2002, Logopedia wirtualna dla internautów polskojęzycznych, Wirtualna Polska, http://www.wsp.krakow.pl/~sksurowa/auto.htm
41. Wigforss E., 1999, Development of Multimedia in Logopedics and Phoniatrics, http:/www.ldc.lu.se/logopedi/pump2
42. Wigforss E., 1998, Educational programmes in Europe in logopedics/speech and language pathology and therapy/orthophonie, http://www.ldc.lu.se/logopedi/europe
43. Wigforss E., The Thematic Network in Speech Communication Sciences. Speech and Language Therapy/Logopedics, http://www.ldc.lu.se/logopedi/europe/SLT.html
44. Wiśniewska B., Uczymy się poprawnie mówić, Wirtualna Polska, http://www.ariadna.pl/dzieci/cldd.html
45. WSiP S.A., Promocja publikacji logopedycznych, Wirtualna Polska, http:/www.wsip.com.pl/logoped.htm

Internet zapewnia informacje przydatne dla każdego, w tym i te dotyczące edukacji/autoedukacji (specjalnej edukacji, reedukacji) jak i korekcji czy autokorekcji logopedycznej. W powstających warunkach - wirtualnej rzeczywistości - ulega modyfikacji dotychczasowy model opieki logopedycznej. Zaistniały warunki do sprzęgania zajęć stacjonarnych z tymi na odległość, do powoływania do życia uniwersytetów wirtualnych czynnych całodobowo. Dzięki rozwojowi telematyki edukacja logopedyczna nieograniczona w przestrzeni i czasie może funkcjonować 24 godzin na dobę. Zapewnia to warunki komfortowe dla internautów polskojęzycznych.

Internet assures useful informations for every, in this relate education/auto-education (special education, re-education) as correction whether logopedic's autocorrection. In actual conditions - virtual realities - model of logopedic care is modificate . Conditions appeared to coupling of stationary occupations with distance, to appointing to life of virtual active all-time universities. Thanks developmental "telematyka" logopedic's education unrestricted in space and time can function 24 hours onto day. It assures this comfortable conditions for polish-language "Internet people".

Surowaniec Józef, Логопедия как автономная педагогическая наука [Logopedics – Autonomous Pedagogical Science], [w:] Materials The International Scientific Conference "Theory and Practice in Teacher Training II" April 5th-6th, 2004, Rígas Pedagogijas un izglítíbas vadíbas augstskolas, Riga Teacher Training and Educational Management Academy, Riga, t. I, s. 602-604.

The logopedics is Primarily European term for speech and language pathology. The logopedist is Primarily European term for speech and language pathologist.
Definition of logopedics: logopedics is main European term onto qualification of independent pedagogical science about speech disorders, ways of prevention and methods of corrective conduct.

Surowaniec Józef, Najczęściej używane słowa i zwroty w logopedii (w:) J. F. Nosowicz, J. Szerszunowicz, J. Korsakas (red.), Dziedzictwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich, tom X, Z badań nad językiem i literaturą, Białystok 2004, 110-118.

Surowaniec Józef,Терминологические интернационализмы в виртуальной логопедии (w:) A. Medveckis (sastád), Sabiedríba un kultura. Rakstu krájums, VI, Liepája 2004, 501-503.

Сурованец Юзеф Корсакас Юозас Индексация логопедической терминологии , (w:) Nation and language: modern aspects of socio-linguistic development, International conference proceedings, Technologija, Kaunas 2004, s. 208-210.

Surowaniec Józef, Raisa Iwanowna, Łałajewa, Indeksacja polsko- i rosyjskojęzycznej terminologii logopedycznej (w:) Język, kultura nauczanie i wychowanie pod redakcją Jana Kidy, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2004, s. 246-251

Surowaniec Józef, Холистический логопедический подход в преодолении заикания (w:) A. Medveckis (sastád), Sabiedríba un kultura. Rakstu krájums, VII, Liepája 2005, s. 171-176.

Сурованец Юзеф, Холистический логопедический подход к устранению заикания (w:) В.Н. Скворцов (ред.), Материалы Всеросийской научно-практической конференции по проблемам специального образования, 25-26 апреля 2005 г., Санкт-Петербург 2005, s. 251-256.

Surowaniec Józef, Edukacja ustawiczna wirtualnych nauczycieli-logopedów (w:) Edukacja dla przyszłości, redakcja naukowa J.F. Nosowicz, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok 2005, s. 389-398.

Pojawiła się potrzeba kreowania nowego modelu kształcenia pedagogów-logopedów. Zaistniały warunki do: a) modyfikowania i unowocześniania dydaktyki logopedycznej uwzględniającej głównie sprzęganie zajęć stacjonarnych z realizowanymi na odległość za pomocą Internetu, b) powoływania do życia uniwersytetów wirtualnych czynnych przez 24 godzin na dobę. W przypadku studiów podyplomowych oraz kształcenia zaocznego (dystansowego) edukacja taka nabiera szczególnego znaczenia ze względu na możliwość ustawicznej jej kontynuacji.
W edukacji wirtualnych nauczycieli-logopedów powinna przyświecać idea kształcenia zawodowego kompetentnych i twórczych specjalistów o określonym profilu, a nie jako personelu pomocniczego.

The need for a new model for the education of teacher-logopedists has recently appeared. The current situation makes it possible to: a) modify and modernise logopedist didactics by bringing together traditioanl classroom instruction and distance learning via the Internet, b) creating virtual universities working 24-hours a day. In the case of postgraduate courses and extramural (distance) courses such training becomes especially useful as it makes continuous education possible.
The main aim of education for virtual techer-logopedists should be to turn them into competent and creative specialists of a given profile and not only into supporting personell.

Постоянная эдукация виртуальных учителей-логопедов
Резюме

Появляется необходимость создания новой модели образования педагогов-логопедов. Возникли условия для: а) модификации и модернизации логопедической дидактики с учётом главным образом соединения стационарных занятий с дистантными – реализованными с помощью Интернета, б) создания виртуальных университетов действующих круглосуточно через 24 часов в сутки. В случае последипломного обучения втом заочных курсов (дистантных) такая эдукация имеет особое значение из-за возмщжности непрерывной ей континуации. В подготовке (эдукации) учителей-логопедов будущего должна служить идея профессионального образования компетентных и творческих специалистов определённого профиля, а не как помощного персонала.

Stammering, which is non-fluent speech/expression, is a speech defect that in international nomenclature is classified rather as a disorder than an illness.
Stammerers are helped to get over this defect through pedagogical, and not medical, procedures. Traditional therapy in medicine, such as pharmacotherapy, hypnotherapy and psychotherapy might help weaken the symptoms of non-fluent speech. It might also eliminate a range of secondary psychological symptoms (phobias, depressions, frustrations, etc.) as well as strengthen the patients faith in his ability to overcome his speech difficulties. However, the level of speech/expression fluency is either only temporarily improved or stays unchanged. This is due to the fact that the dynamic pathological stereotype of the speech organs is so fossilized that it quickly returns to its previous state (recidivism). The modern forms integrated education allow for efficient holistic pedagogical (logopedic) therapy in order to eliminate stammering.

Ю. Сурованец, Об индексации польско-украинской логопедической терминологии, (w:) Ю.С. Тюнников, Г.Б. Яковенко (ред.), Проектирование инновационных процессов в социокультурной и образовательной сферах. Материалы 8-й международной научно-методической конференции г. Сочи, 22-24 сентября 2005 г. В двух частях. Часть 2, с. 61-64. Сочи РИО СГУТиКД 2005.

Surowaniec Józef, Wartości pedagogiczne logopedii (w:) W. Furmanek (red.), Wartości w pedagogice, Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Badań Edukacyjnych, Rzeszów-Warszawa 2005, s. 251-262.

Surowaniec Józef, Индексация латышско-польской логопедической терминологии (w:) Sabiedríba un kultúra. Rakstu krájums, VIII / Sastád A. Medveckis, Liepája 2006, s. 502-507.

Professionally indexed Latvian and Polish terms of logopedics reveal some common qualities at the level of equivalence and etymology. Key terms of the macrofield diagnostic center are composed of a). stems such as: -akuzja, -artria, -fazja, -femia, -fonia, -frazja, -grafia, -lalia, -leksja, -logia, and b). prefixes such as: a- (-an), dys-, hiper-, hipo-, mogi-, para-.

Surowaniec Józef, Indeksacja wielojęzycznej europejskiej terminologii logopedycznej (w:) J.F. Nosowicz, M. Pieklarz (red.), Edukacja dla przyszłości, Białystok 2006, tom III, s. 301-308.

The vision of future European education consists of, above other things, international branch co-operation. Language barriers make it difficult, however, for branch information to travel freely and they do not facilitate mutual communication between logopedists through the Internet. However, there start to appear prospects of unification of the logopedic terminology. The indexation of multilingual equivalents of logopedic terms – English, Czech, French, Greek, Lithuanian, Latin, Latvian, German, Polish, Russian, Slovakian and Ukrainian – which is being carried out at the moment, establishes an introduction to a process of standardization, internationalization unification and normalization of logopedic terminology. It also creates conditions to establish a multilingual dictionary of logopedics.

Surowaniec Józef, Interaktywność w metodyce postępowania logopedycznego (w:) W. Furmanek (red.), Z badań nad wartościami w pedagogice, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2006, s. 163-169.

Surowaniec Józef, Мультимедиальная интерактивность в логопедической практике (w:) Pedagoģija: teoria un prakse IV, Zinátnisko rakstu krájums, Liepája 2006, s. 269-273.

Inquiry technologies and the telecommunication make possible the access to the knowledge without the agency of the school. The constant learning education on the education of multimedial and the interactive education is a modern form of the education. The interactive education is such process of the teaching/of the instruction, or else reeducation which maximalizes the engagement and the activity of the learner, gives him the possibility of the choice of methods and ways of the recognition and the development adequate to his maturity social and emotional. All multimedia can be integrated by means of one device – the interactive board. The interactive board Hitachi – it is the school-board XXI the age. The use of the interactive board on corrective occupations logopedist makes possible their leadership with the group of schoolboys, and in the group is more easily creating of the interactive discourse. With the interactive board StarBoard Hitachi the teacher-logopedist very easily will be able to to develop internet in the education and the re-education.

Surowaniec Józef, Nadużywanie terminu „terapia” w logopedii (w:) A. Balejko, M. Zińczuk (red.), Terapia pedagogiczna w teorii i praktyce, Białystok 2006, s. 48-53.

Elektroniczne uwarunkowania zmieniającej się nieustannie rzeczywistości, jak i technologie informacyjne pozwalają na interaktywne nauczanie oraz korektywne nauczanie interaktywne (stacjonarne i zdalne). Technologie informacyjno-komunikacyjne i multimedia zapewniają z kolei efekty w procesie dydaktycznym. Wszelki obieg informacji dziedzinowej wymaga jednak zunifikowanej i znormalizowanej terminologii – w naszym przypadku terminologii logopedycznej.

W postępowaniu logopedycznym (a nie medycznym) na określenie składników oddziaływania pedagogicznego najczęściej używa się następujących terminów:

– korygowanie wadliwej mowy / wadliwego mówienia / wadliwego wypowiadania się (poprawa wad mowy),

W oddziaływaniu logopedycznym – dydaktyczno-wychowawczo-korekcyjnym obok wymienionych terminów funkcjonuje też terminologia automatycznie przenoszona w drodze translacji tekstów obcojęzycznych, jak i z dziedzin graniczących z logopedią. Wymienione wyżej terminy często ruguje się (eliminuje) zastępując je terminem terapia, który jest zarazem przykładem mechanicznego przenoszenia znaczenia postępowania medycznego (leczniczego) do pedagogiki. To zarówno nadużywanie, jak i mylne używanie terminu terapia, który oznacza podstawowe działanie w medycynie mające na celu przywracanie ludziom zdrowia, leczenie chorych w najszerszym znaczeniu, dla przykładu:

– artykulacje podlegają terapii [26, s. 39] zamiast artykulacji podlegających korekcji;

– Centrum Terapii Jąkania [35] zamiast Centrum Pomocy Jąkającym się (lub Centrum Opieki Logopedycznej) [por. 27, s. 197].

– Rodzinna terapia jąkania [12, s. 12] zamiast rodzinnej terapii jąkających się;

– terapia afazji [8, s. 35] zamiast postępowania logopedycznego w przypadku afazji (terapii osób z afazją);

– terapia afazji, dysfazji [7, t. 2, s. 383] zamiast terapii osób z afazją / dysfazją;

– terapia afazji (dysfazji) dorosłych [7, t. 2, s. 381] zamiast terapii dorosłych z afazją (dysfazją);

– terapia afazji semantycznej [17, s. 140] zamiast terapii osób z afazją semantyczną;

– terapia dysfazji dziecięcej [7, t. 2, s. 377] zamiast postępowania w przypadku dysfazji dziecięcej;

– terapia autyzmu [11 s. 125] zamiast terapii dzieci / osób dotkniętych autyzmem;

– terapia betacyzmu [7, t. 2, s. 427] zamiast logopedycznego postępowania w przypadku betacyzmu;

– terapia dyslalii [23, s. 5, 25, 53] zamiast postępowania logopedycznego w przypadku dyslalii;

– terapia dyslalii ankyloglosyjnej [16, autoreferat] zamiast terapii dziecka z dyslalią ankyloglosyjną;

– terapia dyslalii całkowitej [7, t. 2 s. 424] zamiast terapii dziecka / osoby z dyslalią całkowitą;

– terapia dyslalii całkowitej (bełkotu) [23] zamiast terapii dziecka / osoby z dyslalią całkowitą (bełkotem);

– terapia dyslalii (sygmatyzmów, rotacyzmów, kappacyzmów), paralalii oraz opóźnionego rozwoju mowy [36, s.17] zamiast postępowania logopedycznego w przypadku dyslalii (sygmatyzmów, rotacyzmów, kappacyzmów), paralalii oraz opóźnionego rozwoju mowy;

– terapia dysleksji [„Biuletyn Logopedyczny” 2 (2002), s. 36] zamiast terapii dziecka / osoby dorosłej z dysleksją;

– terapia dysleksji rozwojowej [14, s. 25] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z dysleksją rozwojową;

– terapia dyzartrii [29, s. 86] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z dysartrią;

– terapia dźwięków zdeformowanych czy substytuowanych [25, s. 42] zamiast korygowania wymowy dźwięków zdeformowanych czy substytuowanych;

– terapia giełkotu [30, s. 165] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z giełkotem;

– terapia i kształcenie mowy [22] zamiast kształtowania się mowy; kształcenie odnosi się do dzieci / osób mówiących;

– terapia i kształcenie mowy, czytania i pisania ... [19] zamiast terapii i kształcenia dzieci / osób dorosłych z wadami mowy, trudnościami czytania i pisania;

– terapia jąkania [18; 33; 34; 28; Centrum Terapii Jąkania w Mikołowie k. Katowic, 2004] zamiast terapii jąkających się; zamiast Centrum Terapii Jąkających się w Mikołowie k. Katowic;

– terapia jąkania „echo” [„Gazeta Wyborcza” z 1995.10.04] zamiast echokorekcji w terapii jąkających się;

– terapia jąkania nad morzem [21] zamiast terapii jąkających się prowadzonej nad morzem;

– terapia jąkania profesjonalna [38] zamiast profesjonalnej terapii jąkających się;

– terapia kappacyzmu i gammacyzmu [7, t. 2, s. 420] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z kappacyzmem i gammacyzmem (postępowania logopedycznego w przypadku kappacyzmu i gammacyzmu);

– terapia lambdacyzmu [7, t. 2, s. 427] zamiast terapii dzieci z lambdacyzmem (lub usuwania lambdacyzmu);

– terapia leczenia [!] jąkania [3] zamiast terapii (leczenia) jąkających się;

– terapia logopedyczna zaburzeń artykulacji [23, s. 87] zamiast terapii logopedycznej w przypadku zaburzeń artykulacji; lub terapii osób z zaburzeniami artykulacji;

– terapia mowy [2, s. 111; 7, t. 2 s. 383,451] zamiast terapii mówiącego; zamiast postępowania logopedycznego w przypadku wad mowy;

– terapia mowy bezdźwięcznej [7, t. 2, s. 421] zamiast terapii mówiącego bezdźwięcznie;

– terapia mowy i języka [24, s. 142] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z wadami mowy (korygowania rozwoju mowy i języka);

– terapia mutyzmu [8, s. 35] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z mutyzmem;

– terapia mutyzmu selektywnego [8, s. 31] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z mutyzmem selektywnym;

– terapia nerwic, wad i zaburzeń mowy w Koszalinie [20] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z nerwicami, wadami i zaburzeniami mowy prowadzonej w Koszalinie;

– terapia nosowania zamkniętego [37, s. 22] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z nosowaniem zamkniętym;

– terapia opóźnionego rozwoju mowy [7, t. 2, s. 346] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z opóźnionym rozwojem mowy;

– terapia palatolalii [7, t. 2, s. 439] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z palatolalią (usuwania palatolalii);

– terapia pedagogiczna [nagminnie] zamiast oddziaływania / postępowania pedagogicznego (korekcyjnego, naprawczego, wyrównawczego);

– terapia płynności mowy [10, s. 166] zamiast kształtowania (przywracania) płynnego mówienia / wypowiadania się;

– terapia rotacyzmu [7, t. 2, s. 418] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z rotacyzmem;

– terapia strony gramatycznej mowy [15, s. 12] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z agramatyzmem / dysgramatyzmem;

– terapia sygmatyzmu [7, t. 2, s. 412] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z sygmatyzmem (usuwania sygmatyzmu);

– terapia sygmatyzmu interdentalnego [7, t. 2, s. 412] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z sygmatyzmem interdentalnym (usuwania sygmatyzmu interdentalnego);

– terapia trudności w nauce czytania i pisania [13] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z trudnościami w nauce czytania i pisania;

– terapia wad wymowy [7, t. 2, s. 408] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z wadami wymowy (usuwania wad wymowy);

– terapia zaburzeń artykulacji [7, t. 2, s. 408] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z wadliwą artykulacją (korekcji wadliwej artykulacji);

– terapia zaburzeń artykulacyjnych [9, s. 57] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z wadami artykulacyjnymi (korekcji wadliwej artykulacji);

– terapia zaburzeń dysartrycznych [7, t. 2, s. 400] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z zaburzeniami dsartrycznymi;

– terapia zaburzeń mowy [7, t. 2, s. 464] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z wadami mowy;

– terapia zaburzeń płynności mowy [„Biuletyn Logopedyczny” 2 (2002) s. 36] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z zakłóceniami płynności mówienia / wypowiadania się;

– terapia zaburzeń słuchu [6, s. 61] zamiast terapii dzieci / osób dorosłych z zaburzeniami słuchu;

Z przedstawionym wyżej niewłaściwym używaniem terminu terapia łączy się niewłaściwe używanie terminu terapeuta (zamiast: logopeda). W tekstach występuje więc:

– terapeuta głosu [4] zamiast logopedy; terapeuty dzieci / osób dorosłych z naruszeniami głosu / zaburzeniami funkcji głosu;

– terapeuta jąkania [1, s. 3] zamiast logopedy (terapeuty jąkających się);

– terapeuta mowy [2, s. 112; 31, s. 5; 32, s. 10] zamiast logopedy (terapeuty dzieci / osób dorosłych z zaburzeniami mowy);

– terapeuta zaburzeń dyslektycznych i logopedycznych [(!), z ogłoszenia reklamowego ŻAK Wydawnictwa Edukacyjnego Zofii Dobkowskiej zamieszczonego w „Biuletynie Logopedycznym” 3 (2000)] zamiast logopedy; terapeuty dzieci / osób dorosłych z zaburzeniami dyslektycznymi (i: w postępowaniu logopedycznym);

– terapeutka mowy [5, s. 180] zamiast (pani) logopedy (lub: terapeutki dziecka mówiąceo / niemówiącego).

Nasuwa się refleksja. Jeśli dla normalnego wielojęzycznego (internacjonalistycznego) obiegu informacji dziedzinowej niezbędna jest adekwatna i ekwiwalentna do języków europejskich terminologia, to w przypadku zakłócania tej ekwiwalentności będziemy mieć do czynienia z szumem informacyjnym.

Surowaniec Józef, Tablica interaktywna w logopedii, Czasopismo internetowe „Logopeda” 1(2)/2006, s. 15-23, www.logopeda.org.pl

Сурованец Юзеф, Лалаева Раиса, Тищенко Владислав, Индексация польско-русско-украинской логопедической терминологии, (w:) Nation and language: modern aspects of socio-linguistic development. Second international conference procedings. Technologija, Kaunas 2006, s. 131-137.

Surowaniec Józef, Podstawy pedagogiczne logopedii (w:) J.F. Nosowicz, M. Pieklarz (red.), Edukacja dla przyszłości, tom IV, Białystok 2007, s. 281-289.

The logopedia of rudiments XXI the age is developed under of epistemological rules of the special pedagogics. Her aim is the equipment of the man of the special care, the man with defects of the speech into instrumental (speaking, the reading, the writing, the calculation) skills. An object of the logopedia are defects of the speech. These in the nomenclature of the world organization of the health do not determine sickness-units and getting off them takes place in the pedagogical (and not to medical) conduct and by means of pedagogical methods – specialized pedagogicses. The logopedia sub-dyscypline of the special pedagogics using her with methods accepts epistemological bases of specialized pedagogicses, particularly: the surdologopedia from surdopedagogy, the oligophrenologopedia from oligophrenopedagogy, the typhlologopedia from typhlopedagogy.

Logopedics as a sub-discipline of special pedagogy, and it adapts epistemological bases of the specialized pedagogies using their methods, especially surdologopedics from surdopedagogy,oligophrenologopedics from oligophrenopedagogy and typhlologopedics from typhlopedagogy.

Логопедия в начале XXI века развивается под влиянием эпистемологических принципов специальной педагогики. Ей целью является снабжение человека особой заботы, человека с нарушениями речи в инструментальные умения (умение говорить, писать, читать, считать). Предметом логопедии являются нарушения речи, которые в номенклатуре мировой организации здоровья не кодируются (не классифицируются) как болезненные единицы. Поэтому лица дотронутые этими нарушениями не считаются больными, они здоровы, а здоровых не надо лечить. Устранение нарушений происходит путём педагогического воздействия и с помощью педагогических метод.

Логопедия субдисциплина специальной педагогики пользуется ей методами в особенности: а) сурдологопедия из сурдопедагогики, б) олигофренологопедия из олигофренопедагогики, в) тифлологопедия из тифлопедагогики. Логопедия как субдисциплина специальных педагогик пользуется их методами и принимает эпистемологические основы специальной эдукации.

O podstawach pedagogicznych logopedii wstępnie traktuje artykuł pt. Wartości pedagogiczne logopedii.¹

W ujęciu autorek L. Nicolosi, E. Harryman, J. Kresheck logopedia jest głównym europejskim terminem na określenie nauki o wadach mowy, a logopeda głównym europejskim terminem określającym specjalistę w dziedzinie logopedii.² Natomiast w definicji odautorskiej: logopedia jest samodzielną nauką pedagogiczną o wadach (naruszeniach, deficytach, zaburzeniach) mowy, sposobach zapobiegania ich pojawianiu się i o metodach korekcyjnego oddziaływania w postępowaniu pedagogicznym.³

W ujęciu słowackich logopedystów V. Lechty, L. Vaňhary, J. Baláža w większości krajów europejskich logopedia stanowi najlepiej rozwinięty dział pedagogiki specjalnej.⁴

Irena Styczek twierdzi, że: Zadania swe spełnia logopedia za pomocą metod pedagogicznych, jest więc nauką pedagogiczną, korzystającą z osiągnięć językoznawstwa, a przede wszystkim fonetyki, następnie foniatrii, psychologii, neurologii i innych dziedzin wiedzy. Definicję tę autorka uzupełnia stwierdzeniem, że logopedia stanowi odrębną naukę pedagogiczną.⁵

Zanim ukształtowała się logopedia doby Internetu – logopedia wirtualna, nie ta marketingowa (!), ale jako samodzielna nauka pedagogiczna, funkcjonowały dwa rodzaje orientacji: surdopedagogiczna i medyczna. W XVII wieku – zdaniem R.J. Lewiny – kiedy to nie odróżniano niemoty, głuchoniemoty i wad mowy przy normalnym słuchu, zagadnienia logopedii rozpatrywano w systemie surdopedagogiki. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku wraz z rozwojem afazjologii zaczęto się interesować wadami mowy również przy normalnym słuchu. Wówczas to na ukształtowanie się orientacji medycznej wpływ mieli głównie otolaryngolodzy i neuropatolodzy. Orientacja ta stopniowo stawała się dominującą, obejmując także zagadnienia patologii mowy u osób normalnie słyszących. Stąd nawet po wyodrębnieniu się logopedii teksty dziedzinowe cechuje nadal treść medyczna. W obu wymienionych orientacjach pojawiły się skrajności. O ile w surdopedagogicznym podejściu akcent kładziono na stałe doskonalenie techniki poprawnego mówienia / wypowiadania się, o tyle w podejściu medycznym poprawę wymowy realizowano za pomocą procedur leczniczych (w postępowaniu medycznym) w wykonaniu lekarzy i pielęgniarek, choć w praktyce to „leczenie” nieuniknienie sprowadzało się do oddziaływania pedagogicznego i zależało od osobistych pedagogicznych predyspozycji personelu medycznego.⁶

W podejściu medycznym najczęściej na skutek nieznajomości pedagogicznych zasad dydaktycznych, czyli braku ogólnej wiedzy o nauczaniu i uczeniu się, zamiennie stosuje się procedury medyczne – głównie: a) farmakoterapię (tabletka: specyfik, panaceum na wszystko), b) psychoterapię i hipnoterapię (np. sugerowanie, że wada sama ustąpi), c) chirurgię narządów mowy (w tym zabiegi bolesne, np. w przeszłości wycinano część języka w celu wyeliminowania jego skurczów), d) różnego rodzaju treningi, zwykle ćwiczenia związane z techniczną stroną wymowy i regulacją oddychania mownego. Przy tym podejściu nie dostrzegano w ogóle wad mowy odzwierciedlonych w piśmie.

Logopedia początków XXI wieku rozwija się pod przemożnym wpływem zasad epistemologicznych pedagogiki specjalnej. Taką wartością epistemologiczną zarówno specjalnej, jak i zintegrowanej edukacji m.in. jest wyposażenie człowieka specjalnej troski w umiejętności instrumentalne (mówienie, czytanie, pisanie, liczenie), które decydują o całym dorosłym życiu osób niepełnosprawnych psychicznie i fizycznie.

Integracyjne formy korekcyjnego nauczania (jak i przeuczania) oraz wychowania wymagają współczesnych form oddziaływania – oddziaływania aktywnego, a nie wyczekiwania (aż wada sama ustąpi). Przy tym nie można rozdzielać pracy pedagogów – nauczających języka, od pracy logopedów – uzupełniających i korygujących ten proces w specjalnym oddziaływaniu w przypadkach specyficznych trudności. Nadal jest to proces pedagogiczny. Więź logopedii z pedagogiką ze swoją macierzą – nauką o wychowaniu jest oparta na autonomii. W szczególności zaznacza się ścisły związek logopedii z pedagogiką specjalną, tj. pedagogikami wyspecjalizowanymi w badaniu właściwości rozwoju, specyfiki nauczania i wychowania dzieci z anomalnym rozwojem: a) oligofrenologopedii z oligofrenopedagogiką (nauką o rozwoju, kształceniu i wychowaniu dzieci z zaburzeniami intelektu), b) surdologopedii z surdopedagogiką (nauką o rozwoju, kształceniu i wychowaniu dzieci z naruszeniami słuchu), c) tyflologopedii z tyflopedagogiką (nauką o rozwoju, kształceniu i wychowaniu dzieci z naruszeniami wzroku). Logopedia jako subdyscyplina pedagogik wyspecjalizowanych posługuje się ich metodami i przyjmuje podstawy epistemologiczne edukacji specjalnej.

Dydaktyka zawiera podstawy do opracowywania metodyki logopedycznej – nauczania i przeuczania korektywnego prowadzonego zarówno w ramach wymienionych dyscyplin, jak również w nauczaniu zintegrowanym.

Dydaktyka logopedyczna wykorzystuje także elementy osiągnięć graniczących z nią dyscyplin naukowych: a) z grupy nauk o języku, m.in.: językoznawstwo, fonetyka, leksyka, gramatyka, psycholingwistyka, metodyka nauczania języka polskiego, b) nauk biomedycznych: anatomia i fizjologia, neurofizjologia, neuropatologia, otorynolaryngologia, pediatria, genetyka, oraz c) nauk behawioralnych: psychologia ogólna, psychologia rozwojowa, psychologia kliniczna, psychologia pedagogiczna, psychologia socjalna, psychologia specjalna, psychodiagnostyka, psychopatologia, neuropsychologia.

Wartością interdyscyplinarną będzie kształtowanie umiejętności instrumentalnych człowieka (mówienie, pisanie, czytanie, liczenie). Szczególnie w przypadku osób niepełnosprawnych psychicznie i fizycznie nabywane przez nie w procesie edukacyjnym tych umiejętności warunkują całe ich osobnicze życie. Stąd w organizowaniu opieki logopedycznej dominuje zasada wczesnej interwencji (w przeciwieństwie do metody „wyczekiwania”– aż wada sama ustąpi), przyspieszania procesu komunikowania się, tj. wczesnego nabywania umiejętności porozumiewania się. Wraz z rozwojem polskiej myśli logopedycznej następował proces organizowania opieki logopedycznej w resorcie oświaty. W wyniku tego procesu na terenie całego kraju opieka logopedyczna została sprowadzona do najniższych szczebli edukacji, w tym do edukacji zintegrowanej – czyli do postępowania pedagogicznego. Pedagogiczny profil logopedii polskiej utrwalał się na przestrzeni półwiecza.

Tak jak pedagogika – macierz logopedii – wraz z wyspecjalizowanymi pedagogikami: surdopedagogiką, oligofrenopedagogiką i tyflopedagogiką przechodzi różne okresy rozwojowe, tak i logopedia ze swoimi subdyscyplinami – surdologopedią, oligofrenologopedią i tyflologopedią wtóruje jej nowymi trendami rozwojowymi. Dokonująca się reorientacja w edukacji jest wynikiem transformacji ustrojowej, globalizacji i integracji ze strukturami edukacyjnymi Europy.

Na pedagogiczny charakter logopedii wskazuje wielu autorów, którzy definiują ją jako:

Pedagogiczne aspekty nauki logopedycznej znajdują odzwierciedlenie też w odpowiednich aktach prawnych. Decyzją Ministerstwa Oświaty z roku 1967, uznając logopedię jako przedmiot poboczny na stacjonarnych, a także zaocznych uniwersyteckich studiach pedagogicznych, zaliczono logopedię do dyscyplin pedagogicznych.

W Polsce podobnie jak i w całej Europie na progu trzeciego tysiąclecia odchodzi się od XIX-wiecznej koncepcji logopedii z orientacją medyczną, zgodnie z tezą, że wszystko, co jest związane z edukacją, specjalną edukacją czy też reedukacją, jest domeną nauki pedagogicznej – podstawowej i centralnej dziedziny w teorii i praktyce nauczania oraz wychowania.

Stąd też pogląd, że główny ciężar opieki logopedycznej spoczywa „na poradniach psychologiczno-pedagogicznych (między innymi Polska)”²⁶, oraz analogiczny pogląd, że na: „poradniach specjalistycznych (m.in. w Polsce)”²⁷ nie odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy. Oznaczałoby to, że nie na żłobkach, przedszkolach, szkołach, szkołach specjalnych, szkołach integracyjnych oraz na wychowawcach, nauczycielach, logopedach tylko na poradniach oraz na terapeutach (zamiennie: terapeutach mowy). Przy tym pomija się fakty świadczenia pomocy logopedycznej, surdologopedycznej, oligofrenologopedycznej, tyflologopedycznej, którą stałe placówki szkolnictwa specjalnego, a obecnie i szkolnictwa zintegrowanego, zapewniają praktycznie przez cały rok (dzień w dzień), podczas gdy tryb pracy wszelkich poradni sprowadza się do sporadycznych i krótkotrwałych w nich spotkań podopiecznego z osobą prowadzącą korekcję. Autorzy wymienionego poglądu zdają się nie dostrzegać logopedycznego procesu naprawczego, logopedów, surdologopedów, oligofrenologopedów i tyflologopedów, zamieniając/zastępując ich jakimś bliżej nieokreślonym terapeutą. Czyli zamiast nauczyciela czy też nauczyciela-logopedy mamy terapeutę, zamiennie „terapeutę mowy” (nie zaś terapeutę dziecka/ucznia). Ponadto autorzy nie mówią, o jakie poradnie im chodzi (pedagogiczne czy psychologiczne, a może matki i dziecka głuchego). Jeśli chodzi o Poradnie Wychowawczo-Zawodowe, które przez wiele lat taką opiekę sprawowały/organizowały, uzupełniając instytucjonalną, to one już nie istnieją. Inne poradnie podobnie miewają krótki żywot, są to twory czasowe / sezonowe. Zarówno opieka logopedyczna jak i dyscyplina naukowa logopedii nie może się realizować w oparciu o twory sezonowe. Przy tym informacja o rodzajach opieki logopedycznej nie zawiera odsyłaczy do źródeł, jak zatem weryfikować wątpliwe informacje/twierdzenia?

Czy to aby nie gloryfikowanie funkcji poradni, znanych nam z wielce alternatywnego poradnictwa, w rodzaju: a) nicnierobienia, kierowanie się metodą wyczekiwania, aż wada mowy sama ustąpi; b) popularyzowania tezy, że do 7 roku życia dziecko ma prawo do niewyraźnego wymawiania/mówienia; c) robienia uników od wczesnej interwencji, tj. wyznaczanie podopiecznym odległych terminów kolejnych spotkań w odstępach wielomiesięcznych, a nawet rocznych; d) doradzanie niezwracania uwagi na wadę mowy, dostrzegana rzekomo jeszcze bardziej się nasila; e) sugerowanie, że z wady dziecko wyrośnie (z rajtek tak, a z wady nie zawsze); f) utwierdzanie podopiecznego w przekonaniu, że z wadą żyć można.

Z pewnością autorom omawianego poglądu nie o takie poradnie chodzi, w których udziela się wielce alternatywnych – pseudologopedycznych porad. W przedstawionym wyżej poglądzie brak jest dziecka/ucznia – jest pacjent; brak też nauczyciela, wychowawcy, logopedy, pedagoga – jest terapeuta; brak również nauczania, nauczania korektywnego, przeuczania, korekcji, edukacji, edukacji specjalnej, reedukacji, oddziaływania logopedycznego, postępowania logopedycznego, postępowania naprawczego – jest terapia (leczenie). Pojawia się kolejne pytanie, czy to aby nie przejaw antypedagogizmu szerzonego na gruncie polskim?

W każdej nauce określa się przedmiot, cele i zadania – odrębne. Przedmiotem logopedii są wady mowy. Wady mowy – przedmiot logopedii – w nomenklaturze światowej organizacji zdrowia nie stanowią oddzielnych jednostek chorobowych. Osoby dotknięte tymi wadami nie są chore, są zdrowe, a zdrowych się nie leczy, co najwyżej z powodu głupoty, tęsknoty (w potocznych wyrażeniach)²⁸, nie kwalifikują się zatem do postępowania medycznego, lecz pedagogicznego.

Podmiotem logopedii jest natomiast człowiek z wadą/wadami mowy. Opieką logopedyczną zatem obejmuje się ludzi (dzieci/osoby dorosłe), których uwalnia się od wad mowy i nie prowadzi się terapii (leczenia) wad mowy: seplenienia, rerania, agramatyzmu, jąkania się itp., te usuwa się (niweluje) w postępowaniu pedagogicznym (zintegrowanym, surdopedagogicznym, oligofrenopedagogicznym, tyflopedagogicznym). W strukturze opieki logopedycznej wyróżnia się: logopedię przedszkolną, logopedię szkolną, logopedię wieku młodzieżowego i osób dorosłych.

Dzisiaj w świecie procesy integracyjne i globalizacyjne umożliwiają szeroką współpracę dziedzinową w strukturach międzynarodowych. Z czasem mają ułatwić międzynarodowy przepływ kadry oraz swobodny przepływ informacji dziedzinowej. Dla przykładu: ustalenia dotyczące profesjonalnego kształcenia logopedów – kompetentnych i twórczych specjalistów (o określonym profilu, a nie jako personelu pomocniczego) w założeniach programowych Międzynarodowego Towarzystwa Logopedów i Foniatrów – IALP (International Association of Logopedics and Phoniatrics) z 1995 roku²⁹ zawierają dane o korelacji nauk pomocniczych (nauk o języku, nauk behawioralnych i nauk biomedycznych) graniczących z logopedią jako dziedziną główną. W zaleceniach programowych zwraca się uwagę, iż należy jasno określać znaczenie elementów poszczególnych dyscyplin tych nauk dla teorii i praktyki logopedycznej. Na praktykę przekłada się to następująco: o ile dla lingwisty ważne jest zjawisko ludzkiego porozumiewania się, o tyle dla logopedy tylko naruszenie (zakłócenie) tego procesu oraz uwalnianie podopiecznych od wad, z kolei dla psychologa ważne będzie zachowanie językowe (i kompetencja), a dla logopedy wychowanie językowe (wychowanie językowe korektywne), dla medyka natomiast ważne będzie leczenie schorzeń narządów mowy (w postępowaniu medycznym), a dla logopedy usprawnianie funkcji narządów mowy i usuwanie wad w postępowaniu pedagogicznym i za pomocą metod pedagogicznych. Program, obok ogólnie sformułowanych zasad kształcenia logopedów, zawiera także wytyczne dotyczące konieczności przestrzegania granic kompetencyjności dziedzinowej (i unikania implikacji kompetencyjnych, unikania następstw z tytułu niekompetencyjności). Wyraźne rozgraniczenie kompetencyjności specjalistów dyscyplin graniczących ze sobą ma zapobiegać zacieraniu granic tej kompetencyjności, gdyż w praktyce prowadzi to do stwarzania trudnego do określenia pogranicza interdyscyplinarnego (bezkompetencyjnego) przez niekompetentnych merytorycznie specjalistów (niepedagogów, terapeutów – nie określających bliżej rodzaju uprawianej terapii), gdyż zacieranie granic kompetencyjności to nic innego, jak asekurowanie się przed ewentualnym ponoszeniem odpowiedzialności za postępowanie niekompetentne, nieprawne, szkodliwe społecznie.

Podczas gdy pedagog-logopeda zajmuje się edukacją (specjalną edukacją, reedukacją, korekcją) dziecka / ucznia z wadami mowy, to nielogopeda (pseudologopeda) „leczy” (nie będąc lekarzem), i to często nie dziecko, lecz jego wadę: afazję, autyzm, dysfonię dziecięcą, dysgramatyzm itp., a zamiennie „leczy” podmiot, klienta, pacjenta itd. Tymczasem logopeda sam nie rozpoznaje schorzeń i leków nie ordynuje, tj. leczeniem się nie zajmuje, gdyż nie ma żadnych uprawnień lekarskich. Rozpoznawanie schorzeń, zapobieganie im (profilaktyka) i przeprowadzanie leczenia odbywa się w odrębnym postępowaniu – medycznym (procedury medyczne). Leczeniem zajmują się lekarze (w styczności z logopedą najczęściej: pediatra, foniatra, laryngolog, otorynolaryngolog, ortodonta, neurolog, psychiatra) i leczą pacjentów w przypadku zdiagnozowania u nich konkretnych jednostek chorobowych. Wady mowy (zaburzenia mowy) nie są klasyfikowane jako jednostki chorobowe i osób nimi dotkniętych (jąkaniem się, afazją itp.) nie leczy się z powodu ich wad mowy. Osoby takie obejmuje się opieką logopedyczną, a nie ich wady (zaburzenia). Te niweluje się, usuwa, eliminuje, likwiduje, przezwycięża itd. Mechaniczne przenoszenie znaczeń postępowania leczniczego – medycznego (najczęściej podczas translacji tekstów obcojęzycznych) na postępowanie wychowawcze logopedyczne (pedagogiczne) wprowadza wiele zamętu i niepotrzebnych implikacji kompetencyjnych. Implikacji kompetencyjnych nie uniknie się też, jeżeli lekarze będą nauczać, usuwać wady mowy, a pedagodzy-logopedzi będą je leczyć.³⁰

Integracja polskiej myśli logopedycznej z europejską oznacza nadchodzący swobodny obieg informacji dziedzinowej, stwarza warunki do unifikacji i normalizacji zasobów terminologicznych pedagogiczno-logopedycznych. Z kolei wyzwania współczesnej pedagogiki w dobie wirtualnej pedagogiki / wirtualnych uniwersytetów prowadzą nas do początków telematyki, którą obserwuje się w wymiarze europejskim. Nowe funkcje telekomunikacyjne (teletekst, telefaks, wideotekst, poczta elektroniczna, poczta głosowa) będą skutecznie służyć przede wszystkim edukacji na odległość oraz edukacji ustawicznej – edukacji logopedycznej.

1 - J. Surowaniec, Wartości pedagogiczne logopedii, w: W. Furmanek (red.), Wartości w pedagogice, Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Badań Edukacyjnych, Rzeszów-Warszawa 2005, s. 251-262.

2 - L. Nicolosi, E. Harryman, J. Kresheck, Terminology of Communication Disorders. Speech – Language – Hearing, Williams & Wilkins, Baltimore 1989, s. 156.

3 - Por. J. Surowaniec, Wartości pedagogiczne logopedii..., s. 251; Ю.Сурованец, Логопeдия автономная педагогическая наука w: The International Scientific Conference, Theory and Practice in Teacher Training II, April 5th-6th 2004, Riga, t. I, s. 602; także: Definitions of logopedics, 2006, www.ap.krakow.pl/~sksurowa

4 - V. Lechta, L. Vaňhara, J. Balaž, 1993, Logopedia na progu trzeciego tysiąclecia, „Logopedia” 20, 1993, s. 99.

6 - Po. Р.Е. Левина (ред.), 1968, Основы теории и практики логопедии, Издательство „Просвещение”, Москва, c. 21.

7 - L. Edelsberger, 1956, Logopedie jako vědni úsek defektologie w: Československá logopedie, Statni pedagogick nakladatelstvi, Praha, s. 7.

8 - M. Sovák, 1956, Z dějin logopedié w: Československá logopedié, Státni pedagogické nakladatelstvi, Praha.

10 - G. Demel, 1994, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, wyd. III popr., Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.

11 - Е. Ф. Рау, В. Синяк,1969, Логопедия, Изд. „Просвещение”, Москва, c. 4.

12 - Б.В. Петровский (ред.), 1989, Краткая медицинская энциклопедия, Изд. второе, Изд-во „Советская энциклопедия”, Москва.

14 - W. Doroszewski (red.), 1958-1969, Słownik języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa.

17 - V.Lechta, L.Vaňhara, J.Balaž, 1993, Logopedia na progu trzeciego tysiąclecia, „Logopedia” 20 (1993).

17 - W.Pisarek, 1991, Logopedia w: S. Urbańczyk (red.), Encyklopedia języka polskiego, Ossolineum, Wrocław.

18 - О.В.Правдина, 1973, Логопедия. Учебное пособие для дефeктологических факультетов педвузов, Издательство „Просвещение”, Москва.

19 - B.Suchodolski i współautorzy (red.), 1962-1965, Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. VI, PWN, Warszawa 1962-1965, s. 586.

20 - M.Szymczak (red.), 1988-1989, Słownik języka polskiego, t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 50.

21 - М.Е. Хватцев, 1959, Логопедия, Учпедгиз, Москва, s. 5.

22 - V. Lechta, 1990, Logopédia v systéme vied w: V. Lechta a kolektiv, Logopedické repetitorium. Teoretické výá súčasnej logopédie, moderné prístupy k logopedickej tarostlivosti o osoby sšenou komunikačnou schpnost’ou, Slovenské pedagogické nakladatel’stvo, Bratislava.

23 - M. Seeman, 1955, Poruchy dětské řečí, Státni zdravotnické nakladatelstvi, Praha.

24 - Волкова Л.С., Шаховская С.Н. (ред.), 1998, Логопедия. Учебник для вузов, Издание третье, переработанное и дополненное, Гуманитарный изд. центр ВЛАДОС, Москва.

25 - A., Olszyńska E., Surowaniec J., 1992, Informatyka dla logopedii w: J. Migdałek (red.), Prace z zastosowań informatyki w nauczaniu I. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny, Zeszyt 157, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.

26 - G. Jastrzębowska, 1996, Podstawy logopedii dla studentów logopedii, pedagogiki, psychologii i filologii, Opole, s. 9.

27 - T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), 2003, Logopedia – pytania i odpowiedzi, Podręcznik akademicki, Wydanie II zmienione i poszerzone, Opole, Tom. 1, s. 305.

30 - J. Surowaniec, 2004, Najczęściej używane słowa i zwroty w logopedii w: J.F. Nosowicz, J. Szerszunowicz, J. Korsakas (red.), Dziedzictwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich, tom X, Z badań nad językiem i literaturą, Białystok, s. 114.

Bartkowski S. i współautorzy (Komitet Naukowy), Brykczyńska C. i współautorzy (Zespół Tłumaczy), Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. ICD-10, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Tom I w 1994, Tom III w 1997, Kraków 1994-1997.

Хватцев М. Е., 1959, Логопедия, Учпедгиз, Москва.

Чиркина Г.В. (ред.), Основы логопедической работы с детьми. Учебное пособие для логопедов, воспитателей детских садов, учителей начальных классов, студентов педагогических училищ, Издательство АРКТИ, Москва 2002.

Demel G., 1994, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, wyd. III popr., Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.

Doroszewski W. (red.), 1958-1969, Słownik języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa.

Edelsberger L., 1956, Logopedie jako vědni úsek defektologie w: Československá logopedie, Statni pedagogické nakladatelstvi, Praha, s. 7.

Филичева Т.Б., Чевелева Н.А., Чиркина Г.В., (1989), Основы логопедии, „Просвещение”, Москва.

Gałkowski T., Jastrzębowska G. (red.), 2003, Logopedia – pytania i odpowiedzi, Podręcznik akademicki, Wydanie II zmienione i poszerzone, Opole.

Jastrzębowska G., 1996, Podstawy logopedii dla studentów logopedii, pedagogiki, psychologii i filologii, Wydanie II, Opole.

Левина Р.Е. (ред.), Основы теории и практики логопедии, Издательство „Просвещение”, Москва 1968.

Lechta V., 1990, Logopédia v systéme vied [w:] V. Lechta a kolektiv, Logopedické repetitorium. Teoretické výá súčasnej logopédie, moderné prístupy k logopedickej tarostlivosti o osoby sšenou komunikačnou schpnost’ou, Slovenské pedagogické nakladatel’stvo, Bratislava.

Lechta V., Vaňhara L., Balaž J., 1993, Logopedia na progu trzeciego tysiąclecia, „Logopedia” 20 (1993).

Mieszkowska A., Olszyńska E., Surowaniec Józef, 1992, Informatyka dla logopedii w: J. Migdałek (red.), Prace z zastosowań informatyki w nauczaniu I. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny, Zeszyt 157, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.

Nicolosi L., Harryman E., Kresheck J., 1989, Terminology of Communication Disorders Speech-Language-Hearing. Third Edition, Williams & Wilkins, Baltimore.

Петровский Б. В. (ред.), 1989, Краткая медицинская энциклопедия, Изд. второе, Изд-во „Советская энциклопедия”, Москва.

Pisarek W., 1991, Logopedia [w:] S. Urbańczyk (red.), Encyklopedia języka polskiego, Ossolineum, Wrocław.

Правдина О.В., 1973, Логопедия. Учебное пособие для дефeктологических факультетов педвузов, Издательство „Просвещение”, Москва.

Рау Е.Ф., Синяк В.А., 1969, Логопедия, Изд.„Просвещение”, Москва.

Seeman M., 1955, Poruchy dětské řečí, Státni zdravotnické nakladatelstvi, Praha.

Селиверстов В.И., 2004, История логопедии. Медико-педагогические основы, Академический Проект, Москва.

Sovák M., 1956, Z dějin logopedié w: Československá logopedié, Státni pedagogické nakladatelstvi, Praha.

Suchodolski B. i współautorzy (red.), 1962-1965, Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. VI, PWN, Warszawa 1962-1965.

Сурованец Ю., 2004, Логопeдия как автономная педагогическая наука [w:] The International Scientific Conference, Theory and Practice in Teacher Training II, April 5th-6th 2004, Riga, t. I, s. 602.

Surowaniec J., 2004, Najczęściej używane słowa i zwroty w logopedii в: J.F. Nosowicz, J. Szerszunowicz, J. Korsakas (red.), Dziedzictwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich, tom X, Z badań nad językiem i literaturą, Białystok.

Surowaniec J., Wartości pedagogiczne logopedii, w: W. Furmanek (red.), Wartości w pedagogice, Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Badań Edukacyjnych, Rzeszów – Warszawa, 2005, s. 251-262.

Surowaniec J., 2006, Definitions of Logopedics, http://www.ap.krakow.pl/~sksurowa

Szymczak M. (red.), 1988-1989, Słownik języka polskiego, t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Волкова Л.С., Шаховская С.Н. (ред.), 1998, Логопедия. Учебник для вузов, Издание третье, переработанное и дополненное, Гуманитарный изд. центр ВЛАДОС, Москва.

Волосовец Т.В. (ред.), Основы логопедии с практикумом по звукопроизношению, Издательский центр „Академия”, Москва 2000.

Surowaniec Józef, Tablica interaktywna w edukacji i reedukacji specjalnej, Szkoła Specjalna 2(239) 2007, 146-152.

Сурованец Ю., Тезауризация многоязычной логопедической терминологии (w:) В.Н. Скворцов (ред.), Современное общество и специальное образование. Международная научная конференция 25-26 апреля 2007 г., Санкт-Петербург 2007, с. 356-360.

The vision of future education consists of, above other things, international branch co-operation. Language barriers make it difficult, however, for branch information to travel freely and they do not facilitate mutual communication between logopedists through the Internet. However, there start to appear prospects of unification of the logopedic terminology. The indexation of multilingual equivalents of logopedic terms – English, Czech, French, Greek, Lithuanian, Latin, Latvian, German, Polish, Russian, Slovakian and Ukrainian – which is being carried out at the moment, establishes an introduction to a process of standardization, internationalization unification and normalization of logopedic terminology. It also creates conditions to establish a multilingual dictionary of logopedics.

Сурованец Ю., Лалаева Р.И., Тищенко В. Тезауризация польско-русско-украинскоязычной логопедической терминологии, (w:) А.А. Ворожбитова (ред.), Лингвориторическая парадигма: теоретические и прикладные аспекты. Межвузовский сборник научных трудов, Выпуск 8, Сочи 2007, s. 174-180.

Surowaniec Józef, Z indeksacji polsko- i ukraińskojęzycznej terminologii logopedycznej (w:) J. Kida (red.), Kultura, literatura i sztuka w edukacji językowej w świetle badań empirycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007, s. 230-234.

Ukrainian and Polish logopedic terms (about 5000 entries) indexed in research are mostly: a). neological and neosemantic terms of domestic creation; b). terms – translations, calques and semantic borrowings; c). borrowings from foreign languages: Latin, Greek, and international words. In bilingual sets of key terms (from two Slavonic languages) a certain analogy and translation equivalence can be observed, which can create basis for unification and normalization processes.

Surowaniec Józef, Edukacja i reedukacja logopedyczna społeczności polskojęzycznej na Litwie w dobie internetu (w:) J.F. Nosowicz, J. Gorbacz-Pazera (red.), Edukacja dla przyszłości, tom V, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok 2008, s. 59-68.

Сурованец Йозеф, Эквивалентность в латышско-литовско-польскоязычной логопедической терминологии, (w:) А.А. Ворожбитова (ред.), Лингвориторическая парадигма: теоретические и прикладные аспекты, Межвузовский сборник научных трудов, Выпуск 11, Сочи 2008, s. 93-97.

Surowaniec Józef, Латышско-литовско-польскоязычная эквивалентность в логопедической терминологии, (w:) Nation and Language: Modern aspects of socio-linguistic development. Procedings of the 3rd International Conference. Kaunas University of Technology Panavežys Institute, Lithuania. Technologia, Kaunas 2008, s. 178-180.

Surowaniec Józef, Эквивалентность в латышско-литовско-польскоязычной логопедической терминологии // Latvian, Lithuanian and Polish Equivalents In the Nomenclature of Logopedics, (w:) Studium Vilnense A (ISSN 1648-7907), Vilnius 2009, vol. 6, s. 76-77.

Surowaniec Józef, Problemy logopedyczne społeczności polskojęzycznej na Litwie, (w:) R. Brazis (red.), Nauka a jakość życia: Dziedzictwo-globalizacja-przyszłość, Universitas Studiorum Polona Vilnensis, Studium Vilnense A, Vilnius 2009, vol. 5, s. 65-66.

Surowaniec Józef, Wady mowy przedmiotem logopedii // Speech Disorders: the Subjects of Logopedics, (w:) Studium Vilnense A (ISSN 1648-7907), Vilnius 2009, vol. 6, s. 73-75.

Сурованец Ю., Тезауризация балто-славянской логопедической терминологии, (w:) В.Н. Скворцов (ред.), Специальное образование, Материалы VI Международной научной конференции 21-23 апреля 2010 г., Санкт-Петербург, Том I, s. 213-217.

Сурованец Ю., Эквивалентность в разноязычной логопедической терминологии, (w:) В.Н. Скворцов (ред.), Специальное образование. Материалы VII международной научной конференции 21-22 апреля 2011 г., ЛГУ им. А.С. Пушкина, Санкт-Петербург 2011, Том I, 300-302.

Surowaniec Józef, On the Logopedic Terminology, 96 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Logopaedica IV. Język – kultura – edukacja, pod redakcją Leszka Bednarczuka, Stanisława Koziary, Haliny Pawłowskiej-Jaroń, Edwarda Stachurskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2011, s. 478-484.

Surowaniec Józef, Logopedyczny słownik angielsko-polski polsko-angielski / English-Polish Polish-English Logopedical Dictionary, Kraków 2012, ss. 669.

Surowaniec Józef, Związek Harcerstwa Polskiego w Pysznicy na tle zawirowań dziejowych, http://stalowawola.zhp.pl/historia.

Surowaniec Józef, Związek Harcerstwa Polskiego w Pysznicy na tle zawirowań dziejowych. Na 80-lecie harcerstwa w Pysznicy, Blogger http://pysznic.blogspot.com

Język	Nauka	Specjalista
estoński	logopeediline, logopeedia, logopeedija, logopeedias	logopeed
litewski	logopedinės, logopedija	logopedas
łotewski	logopédija	logopéds, logopéde
niemiecki	Logopädie	Logopäde
polski	logopedia	logopeda
rosyjski	логопедия	логопед

Równolegle z wyżej wymienioną definicją logopedii nadal funkcjonuje zaliczanie logopedii do nauk medycznych, pomimo że wszelkie trudności związane z mową i jej rozwojem w światowej nomenklaturze przyjęto określać mianem nie choroby, lecz zaburzenia (zarówno te odnoszące się do języka mówionego, jak i pisanego), które nie stanowi jednostki chorobowej. Oznacza to, że naruszenie mowy nie jest chorobą i osoby dotknięte nim nie są chore i jako takie nie podlegają leczeniu w postępowaniu medycznym, lecz działaniu naprawczemu w postępowaniu pedagogicznym (Surowaniec, 2002, s. 120).
Przykłady ekwiwalentości terminów makropola diagnostycznego:
a) zestawienie terminów określających naruszenia głosu (przedrostki wskazują na charakter naruszenia):

Język	a-	dys-	mogi-	para-
estoński	afoonia	düsfoonia	mogifoonia	parafoonia
litewski	afonija	disfonija	mogifonija	parafonija
łotewski	afonija	disfonija	mogifonia	parafonia
niemiecki	Aphonie	Dysphonie	Mogiphonie	Paraphonie
polski	afonia	dysfonia	mogifonia	parafonia
rosyjski	афония	дисфония	могифония	парафония

b) zestawienie terminów określających naruszenia czynności/umiejętności mówienia/wymawiania:

Język	a-	dys-	mogi-	para-
estoński	alaalia	düslaalia	mogilaalia	paralaalia
litewski	alalija	dyslalija	mogilalija	paralalija
łotewski	alalija	dyslalija	mogilalija	paralalija
niemiecki	Alalia, Alalie	Dyslalie	Mogilalie	Paralalie
polski	alalia	dyslalia	mogilalia	paralalia
rosyjski	алалия	дислалия	могилалия	паралалия

c) zestawienie terminów określających rodzaj naruszenia czynności/umiejętności czytania:

Język	a-	dys-	mogi-	para-
estoński	aleksia	düsleksia	mogileksia	paraleksia
litewski	aleksija	disleksija	mogileksija	paraleksija
łotewski	aleksija	disleksija	mogileksija	paraleksija
niemiecki	Alexie	Dyslexie	Mogilexie	Paralexie
polski	aleksja	dysleksja	mogileksja	paraleksja
rosyjski	алексия	дислексия	могилексия	паралексия

W stwierdzonym chaosie terminologicznym wyróżnić można wielorakie sprzeczności i często brak międzyjęzykowej ekwiwalentności porównywanych terminów. Dla przykładu: a) definiowane przez logopedów wady mowy (naruszenia, zniekształcenia, zakłócenia, deficyty, zaburzenia) często przez innych specjalistów – nie logopedów – są określane mianem choroby, co w konsekwencji prowadzi do nieporozumień kompetencyjnych, kiedy to pedagodzy i psycholodzy zajmują się leczeniem/terapią, a lekarze – nauczaniem; stwarza to jakieś pogranicze dla ludzi niekompetentnych; b) używane przez logopedów terminy edukacja, reedukacja, edukacja specjalna, oddziaływanie logopedyczne, postępowanie logopedyczne, postępowanie korekcyjne, postępowanie naprawcze, procedura logopedyczna, procedura korekcyjna, procedura naprawcza przez innych specjalistów są określane jako leczenie lub zamiennie – terapia. Jest to automatyczne przenoszenie terminologii charakterystycznej dla postępowania leczniczego – medycznego (laryngologicznego, foniatrycznego, ortodontycznego, pediatrycznego, neurologicznego, psychiatrycznego i in.) na postępowanie pedagogiczne (logopedyczne), co prowadzi do wielu nieporozumień, a w konsekwencji do konfliktów kompetencyjnych w obrębie nauk graniczących z logopedią (Surowaniec, 2006b, s. 301).

W procesie indeksacji odnotowano funkcjonowanie terminów determinologizujących się, np. wilczy apetyt, wilczy głód, wilcze dziecko/wilcze dzieci, wilcza paszcza (Łałajewa, Surowaniec, 2004, s. 246).

Zauważono także funkcjonowanie nomenklatury pejoratywnej, dla przykładu: głuchy, ślepy, niemy, dyslalik, afatyk, jąkała itp. na określenie dzieci i osób dorosłych z defektem słuchu, wzroku albo z dysfunkcją narządów mowy, których ułomność dotyczy tylko niektórych funkcji (słyszenia, widzenia, mówienia), a nie całej osoby – nie wszystkich funkcji organizmu. Należy przy tym podkreślić, że od jąkania można się uwolnić, a od epitetu jąkała nie zawsze. Termin pejoratywny najczęściej wskazuje na ogólną patologię wraz z negatywnymi skojarzeniami (ułomnością, zaburzeniem). Tymczasem wada mowy/wymowy związana jest tylko z dysfunkcją narządu artykulacyjnego albo narządu mowy. Dlatego parcjalnej niedomogi nie można utożsamiać z całą osobą. Warto dodać, że terminy pejoratywne nie występują w nomenklaturze Światowej Organizacji Zdrowia (Surowaniec, 2004b, s. 115).

Procesy globalizacyjne stwarzają nowe okoliczności i warunki dla opracowań bałto-słowiańskojęzycznych słowników logopedycznych zawierających zinternacjonalizowaną i zunifikowaną terminologię. Zarysowuje się perspektywa sporządzenia zarówno słowników dwujęzycznych jak też bałto-słowiańskojęzycznego słownika logopedycznego, w którym podstawą powinien być język ojczysty użytkownika. Taki tezaurus już na dzień dzisiejszy jest niezbędny dla pracujących w Unii Europejskiej nauczycieli-logopedów w ich codziennym trudzie. Przykładem w tym względzie może być litewsko-polski i polsko-litewski tezaurus terminologii logopedycznej: (Surowaniecas, 1999a, s. 233-239); 1999a, s. 227-233) oraz Logopedyczny słownik rosyjsko-polski, polsko-rosyjski (Łałajewa, Surowaniec, 2006).

Dla logopedycznej teorii i praktyki – praktyki translacyjnej istotnym będzie uściślenie i unifikowanie uwzględniające jednoznaczność rozumienia znaczenia terminów przez specjalistów różnych dyscyplin naukowych zajmujących się problematyką zakłóceń procesu komunikatywnego – nauk o języku, nauk behawioralnych i nauk biomedycznych.

Uporządkowanie bałto-słowiańskojęzycznej terminologii logopedycznej pozwoli na uczestniczenie w bezkolizyjnym regionalnym obiegu informacji dziedzinowej, która jest nieodzowna dla logopedy-internauty – logopedy-tłumacza (bilingwalnego, czy też multilingwalnego) tekstów fachowych (Surowaniec, 2006b, s. 306).

Bibliografia

Łałajewa R. I., Surowaniec J. (2004). Indeksacja polsko- i rosyjskojęzycznej terminologii logopedycznej. W: J. Kida (red.), Język, kultura nauczanie i wychowanie (s. 246-251). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Łałajewa R. I., Surowaniec J. (2006). Logopedyczny słownik, rosyjsko-polski, polsko-rosyjski // Логопедический словарь, русско-польский, польско-русский. Kraków – Sankt Petersburg.

Surowaniec J. (1998a). Polska i litewska terminologia logopedyczna. W: R. Brazis (red.): Nauka a jakość życia. Studium Vilnense, 8, 1, s. 143-145.

Surowaniec J. (1998b). Polskojęzyczna i litewskojęzyczna terminologia logopedyczna. Logopedia, 25, s. 107-115.

Surowaniecas J. (1999a). Logopedijos terminijos tezauras (lenkų ir lietuvių k.). W: J. Surowaniecas, Logopedijos tezauro sudarymo metodologiniai pagrindai. Antrasis pataisytas ir papildytas leidymas (s. 233-239).Šiauliai: Šiaulių universiteto leidykla.

Surowaniecas J. (1999b). Logopedijos terminijos tezauras (lietuvių ir lenkų k.). W: J. Surowaniecas, Logopedijos tezauro sudarymo metodologiniai pagrindai. Antrasis pataisytas ir papildytas leidymas (s. 227-233).Šiauliai: Šiaulių universiteto leidykla.

Сурованец Ю. (2002). Современные проблемы логопедической терминологии. W: Л. С. Волкова и соавторы (red.), Современная логопедия: теория, практика, перспективы, Материалы международной научно-практической конференции (12-14 сентября 2002 года). Москва: Московский государственный открытый педагогический университет им. М.А. Шолохова (s. 120-122).

Сурованец Ю. (2004a). Логопедия как автономная педагогическая наука // Logopedics – Autonomous Pedagogical Science. W: Materials The International Scientific Conference "Theory and Practice in Teacher Training II" April 5^th-6^th 2004 (t. I, s. 602-604). Riga: Rigas Pedagogijas un izglitibas vadibas augstskolas, Riga Teacher Training and Educational Management Academy.

Surowaniec J. (2004b). Najczęściej używane słowa i zwroty w logopedii. W: J.F. Nosowicz, J. Szerszunowicz, J. Korsakas (red.): Dziedzictwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich. Z badań nad językiem i literaturą (t. 10, s. 110-118). Białystok: Studium Hotelarstwa i Obsługi Turystyki w Białymstoku.

Surowaniec J. (2004c). Терминологические интернационализмы в виртуальной логопедии. W: A. Medveckis (sastád): Sabiedríba un kultura. Rakstu krájums (t. 6, s. 501-503). Liepája: LiePA.

Surowaniec J. (2006a). Индексация латышско-польской логопедической терминологии. W: A. Medveckis (Sastád): Sabiedríba un kultúra. Rakstu krájums (t. 8, s. 502-507). Liepája: LiePA.

Surowaniec J. (2006b). Indeksacja wielojęzycznej europejskiej terminologii logopedycznej. W: J.F. Nosowicz, M. Pieklarz (red.): Edukacja dla przyszłości (t. 3, s. 301-308). Białystok: Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku.

Сурованец Й. (2008a). Эквивалентность в латышско-литовско-польскоязычной логопедической терминологии. W: А.А. Ворожбитова (ред.): Лингвориторическая парадигма: теоретические и прикладные аспекты. Межвузовский сборник научных трудов. Сочи: РИО СГУТ и КД. 11, 93-97.

Surowaniec J. (2008b). Латышско-литовско-польскоязычная эквивалентность в логопедической терминологии. W: Nation and Language: Modern aspects of socio-linguistic development. Procedings of the 3rd International Conference. University of Technology Panavežys Institute, Lithuania. Kaunas: Technologija. 178-180.

Surowaniec J. (2008c). Латышско-литовско-польскоязычная эквивалентность в логопедической терминологии // Latvian, Lithuanian and Polish Equivalence in the Nomenclature of Logopedics. W: Valodu apguve: problémas un perspektíva. Zinátnisko rakstu krájums (t. s. 44-48). Liepája: LiePA.

Surowaniec J. (2009). Эквивалентность в латышско-литовско-польскоязычной логопедической терминологии // Latvian, Lithuanian and Polish Equivalents in the Nomenclature of Logopedics. W: R. Brazis (red.): Studium Vilnense A (ISSN 1648-7907). Wilno: Universitas Studiorum Polona Vilnensis. 6, 76-77.

Surowaniec J. (2010a). Definition of logopedics. http://www.up.krakow.pl/~sksurowa

Сурованец Ю. (2010b). Тезауризация балто-славянской логопедической терминологии. W: В.Н. Скворцов (red.) Специальное образование (t. 1, s. 213-217). Материалы VI Международной научной конференции 21-23 апреля 2010 г. Санкт-Петербург: ЛГУ им. А.С. Пушкина.